Siyez
Siyez (Triticum monococcum) ilk olarak Hititler ve Frigler tarafından kültüre alınan ve günümüzde yetiştiriciliği yapılan buğdayların atası olduğu kabul edilen buğday türüdür. Anavatanı Anadolu olan siyez genetik yapısını başlangıçtan bu yana koruyan nadir tarım kültürü miraslarımızdandır. Küçük ve yumuşak endosperm tekstürüne sahip siyez taneleri sert bir başakçık kavuzu ile kaplanmıştır. Yassı başağı üzerinde sıkı bir şekilde yerleşmiş başakçıklar içinde tek bir tane olduğundan siyez dünyada tek çekirdekli anlamında einkorn olarak da bilinir. Sıkı kavuz yapısıyla hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı bir tür olan siyez kurak iklim şartları ve fakir topraklarda dahi yetişebilir. Yumuşak buğday türlerinden olan siyez en fazla bulgur üretiminde değerlendirilmektedir. Bununla birlikte son yıllarda yerel buğdaylara artan ilgi sonucu siyezden elde edilen un veya irmik kullanılarak ekmek, makarna, pasta çeşitleri, bisküvi, tarhana gibi pek çok çeşit gıda üretilmeye başlanmıştır. Diğer buğdaylarla karşılaştırıldığında siyez daha yüksek miktarda protein, yağ, folik asit, çeşitli mineraller ve antioksidan bileşikler içerdiğinden daha sağlıklı bir seçenektir.
İçindekiler
Siyez Hakkında Bilgiler
Siyez İsminin Anlamı ve Kaynağı: Eski çağlarda Anadolu coğrafyasında kurulan uygarlıklardan olan Hititler kültüre aldıkları tek çekirdekli ve kavuzlu buğday türüne zız ismini vermişlerdir. Daha sonra bu buğday siyez olarak isimlendirilmiştir.
Siyezin Diğer İsimleri: Kaplıca, Einkorn, zız
Siyezin Latince (bilimsel) İsmi: Triticum monococcum
Siyezin İngilizcesi: Siyez
Siyezin Dünyada Yetiştiği Yerler: Dünyada çok sınırlı yetiştiriciliği yapılan siyez ülkemiz dışında İtalya, Avustralya, İsviçre, Almanya ve Slovenya’da küçük bölgelerde üretilmektedir.[1]
Siyezin Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde geçmişte pek çok yörede yetiştirilen siyez günümüzde sadece Kastamaonu iline bağlı ilçelerde üretilmektedir. Toplam yaklaşık 8000 dekar alanda yapılan siyez yetiştiriciliğinde 2000 tona yakın ürün alınmaktadır. İhsangazi ilçesi 1500 ton civarında üretim ile siyezin en fazla yetiştirildiği yerdir. [2]
Siyez Çeşitleri: Çok sınırlı miktarda üretilen siyezin tek bir çeşidi bulunmaktadır.
Siyezin Mevsimi: Siyez genellikle kışlık olarak 15 Ekim ile 20 Kasım arası ekilmekte ve Temmuz sonu ve Ağustos başında hasat edilmektedir.
Siyez Helal midir: Siyezin tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur. Ancak siyezden üretilen un çeşitlerinin içine katkı maddeleri eklenip eklenmediği ve katılıyorsa katkı maddelerinin üretiminin dini açıdan uygunluğu araştırılmalıdır.
Siyez Hakkında Ayet ve Hadisler:
Siyezin Faydaları
- Siyez ekmeklik ya da diğer buğdaylarla karşılaştırıldığında besin bileşimi bakımından daha zengindir. Ekmeklik buğdayda %12 civarındaki protein içeriği siyezde %14-25 arasında değişmektedir. Ayrıca siyezde normal buğdayda az miktarda olan bazı elzem aminoasitler daha fazla bulunur. Proteinin büyüme ve gelişme açısından çok önemli bir bir bileşen olduğu ve vücuda gıdalarla alınan proteinin önemli kısmının kaynağının unlu mamüller olduğu hususları göz önüne önüne alındığında siyezin beslenme açısından daha iyi bir seçenek olduğu ortaya çıkar. Ayrıca karbohidrat oranı daha düşük protein oranı daha yüksek olduğundan, kilo koruma diyetlerinde siyezden elde edilen ürünler kullanılabilir.
- Siyez diğer buğday türlerinden daha düşük glisemik indeks değerine sahip olduğundan tüketimi kan şekeri seviyesini hızlı yükseltmez.
- B1, B2, B5, B6, B7 ve B12 vitaminlerini içeren siyez sinir sistemi sağlığını olumlu etkiler.[3]
- Siyezin antioksidan etkiye sahip fenolik bileşikler ve karotenoid içeriği diğer buğdaylardan daha yüksektir. Antioksidan bileşiklerce zengin gıdaların tüketimi hücreleri serbest radikallerin zararlı etkilerinden korur.
Siyezin Zararları ve Siyezin Yan Etkisi
- Siyezden elde edilen ürünler gluten içerdiğinden çölyaklıların kaçınması gereken gıdalardır.
- Siyez buğdayı yüksek kalorili olduğundan aşırı tüketimi kilo artışlarına yol açar.
Siyezin Besin Değeri
100 gram siyezin içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 340 kcal |
| Karbonhidrat | 69,20 gr |
| Yağ | 1,78 gr |
| Protein | 14,83 gr |
| Diyet Lifi | 12,20 gr |
| Vitamin | B3, B1, B6 |
| Mineral | Manganez, Fosfor, Çinko |
Siyez Nasıl Kullanılır
Siyezin kullanımı: Siyez gıda olarak en fazla bulgur üretiminde kullanılır. Siyez buğdayının kaynatılması, kurutulması ve geleneksel yöntemlerle taş değirmenlerde kırılarak elenmesi ile elde edilen siyez bulguru tam tahıl tanımına uygun besin değeri yüksek bir gıdadır. Siyezden elde edilen undan normal buğday unu ile üretilen ekmek, makarna, erişte, tarhana, kek, pasta ve bisküvi gibi ürünler üretilebilmektedir.
Siyez Nasıl Pişirilir
Siyez Yemekleri
Siyez Resimleri
İlgili Maddeler
Halisinden.com'da Siyez
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Siyez ürünleri için lütfen tıklayın:
Kaynakça
- ↑ G. Zengin, Bazı İlkel Buğdaylarda Kali̇te Parametreleri̇ni̇n Beli̇rlenmesi̇ Üzeri̇ne Bi̇r Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2015.
- ↑ Anonim, Siyez Buğdayı ve Ürünleri, Kastamonu Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Yayınları, 2016
- ↑ T. Şanal, Bazı Yerel Buğday Çeşitlerinin Kalite Parametreleri - TÜRKTOB Dergisi, 23:38-43, 2017.
