Pazı
Pazı (Beta vulgaris var. cicla) ıspanakgiller familyasından anavatanı Akdeniz olan ve iri yaprakları sebze olarak kullanılan bir bitkidir. Çeşidine bağlı olarak yeşil ya da menekşe renkli yapraklara sahip pazının yaprak damarları ve sapı beyaz, sarı ya da kırmızı olabilir. Yaprakları ve sapları çiğ ya da pişmiş olarak tüketilebilen pazının hafif acımtrak bir tadı vardır. Su kaybederek çok hızlı pörsüyen pazı depolanmaya uygun olmadığından pazarlanacak kadar hasat edilmesi önemlidir. Kemik sağlığına faydalı ve kanın pıhtılaşmasında önemli rolleri olan K vitaminin mükemmel bir kaynağı olan pazı düşük kalorisi ile kilo kontrolü için uygulanan diyetlerde kullanılmaktadır.
İçindekiler
Pazı Hakkında Bilgiler
Pazı İsminin Anlamı ve Kaynağı: Ermenice’de pancarın sebze olarak yenen sapı anlamında kullanılan pazug kelimesi dilimize değişerek pazı olarak geçmiştir.[1]
Pazının Diğer İsimleri: Yaban pancarı, yabani ıspanak
Pazının Latince (bilimsel) İsmi: Beta vulgaris var. cicla
Pazının İngilizcesi: Chard, swiss chard
Pazının Dünyada Yetiştiği Yerler: Kuraklığa ve sıcaklığa toleranslı bir bitki olan pazı toprak istekleri bakımından da seçici değildir. Bu özellikleri ile dünyanın hemen her tarafında yetiştirilebilen pazının hasattan sonra dayanıklılığının çok az olması ve depolanmaya uygun olmaması ekonomik değerini düşürmektedir.
Pazının Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizin her bölgesinde yetiştirilen pazı en fazla Akdeniz Bölgesinde üretilmektedir. İl bazında ülkemiz toplam üretiminin %75’ten fazlasının sağlandığı Hatay haricinde Kahramanmaraş ve Trabzon illeri pazı üretiminde öne çıkmaktadır. [2]
Pazının Çeşitleri: Dünyada farklı yaprak özelliklerine sahip çok sayıda farklı pazı varyetesi yetiştirilmektedir. Ayrıca hibritleme yöntemi ile geliştirilen ve Bright Lights, Bright Yellow gibi ticari isimlerle bilinen pazı varyeteleri de bulunmaktadır. Pazı çeşitleri/varyeteleri farklı yaprak ve damar/sap rengine sahiptir. Ayrıca pazılar bitkinin yenilen kısmına göre de gruplandırılabilir. Bazı pazı varyetelerinin sadece sap ya da yaprak kısmı yenilirken; bazı varyetelerde her iki kısım da sebze olarak kullanılabilmektedir.
Pazının Mevsimi: Çeşidine bağlı olarak ilkbahar ya da sonbaharda ekimi yapılan pazı iki ay içinde hasat edilecek olgunluğa ulaşır. Sapları ile birlikte kesilerek hasat edilen pazı bitkisi yeni yapraklar vermeye devam ederek birkaç ay boyunca hasat edilebilir. Ülkemizde en fazla pazı üretimi yapılan Hatay’da hasat genellikle Kasım ayında başlamaktadır.
Pazı Helal midir?: Pazının tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.
Pazı Hakkında Ayet ve Hadisler:
Pazının Faydaları
- Pazı K vitamini, magnezyum, manganez ve demir mineralleri ile antioksidan etkili fenolik bileşikler bakımından zengin bir sebzedir.
- Pazı kemik sağlığı için çok faydalı olan ve kanın pıhtılaşmasında aktif rol oynayan K vitamini bakımından mükemmel bir gıda kaynağıdır. Yaklaşık 30 gram pazı tüketimi günlük K vitamini ihtiyacının tamamını karşılar.
- Yapısında bulunan kuercetin, kaempferol ve viteksin gibi fenolik bileşikler ile pazı enflamasyonu önleyici; kalp hastalıkları ve kanser gibi kronik hastalıkların riskini azaltıcı etkiye sahiptir. Yapılan çalışmalar kaempferolun kanserli hücrelerin gelişimini yavaşlattığını ve ölümlerini teşvik ettiğini ortaya koymaktadır. Viteksin ise kan basıncını düzenleyici etkisi ile kalp sağlığına faydalıdır.
- Diyet lifi bakımından iyi bir kaynak olan pazı tokluk hissi sağlaması yanında düşük kalorisi ile kilo verme/koruma diyetlerinde kullanılan bir sebzedir.
Pazının Zararları ve Pazının Yan Etkisi
- K vitamini içeriği yüksek olduğundan kan sulandırıcı ilaç kullananların pazı tüketiminde dikkatli olması gerekir. Fazla miktarda pazı tüketimi kan sulandırıcı ilaçların etkinliğini azaltabilir.
- Okzalatlı bileşikler içeren pazı vücutta böbrek taşı oluşumu eğilimini arttırır. Bu nedenle böbrek taşı problemi olanların fazla miktarda pazı tüketmemesi tavsiye edilir.
- Nadir olmakla birlikte çimen polenine karşı alerjisi olanlarda pazı tüketimi sonrası alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir.[3]
Pazının Besin Değeri
100 gram pazının içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 20 kcal |
| Karbonhidrat | 4,13 gr |
| Yağ | 0,08 gr |
| Protein | 1,88 gr |
| Diyet Lifi | 1,80 gr |
| Vitamin | K, C |
| Mineral | Manganez, magnezyum, demir |
Pazı Nasıl Kullanılır
Pazının kullanımı: Pazının sapı ya da yaprakları çiğ ya da pişmiş olarak çeşitli salata, yemek ve çorbaların hazırlanmasında kullanılır. Türk mutfağında pazı yaprakları sarma yapımında kullanılır, tek başlarına ya da pirinç gibi gıdalarla birlikte pişirilerek yemek haline getirilir. Ayrıca bazı yörelerde pazıdan börek iç malzemesi olarak faydalanılır.
Pazı Nasıl Pişirilir
Pazı Yemekleri
Pazı Resimleri
