Domates
Domates (Solanum lycopersicum) patlıcangiller familyasından anavatanı Güney Amerika olan bir bitki türü ve bu bitkinin yenilebilir kırmızı meyvesidir. Dünyanın en popüler sebzelerinden birisi olan domates patatesten sonra en fazla üretimi yapılan üründür. Otsu bitkinin bir çeşit yemişi olduğundan botanikte meyve kategorisinde kabul edilen domates, dünya mutfaklarında sebze olarak kullanılmaktadır. Domates salatalarda çiğ olarak tüketilebildiği gibi farklı yemeklerin hazırlanmasında en fazla faydalanılan sebzelerin başında gelir. Günümüzde seracılığın yaygınlaşması ile dört mevsim üretimi yapılan domates, gıda sanayinde salça, ketçap ve domates suyu gibi ürünlerin de en temel hammaddesidir. Domates kalp hastalıkları ve kanser oluşum riskini azaltıcı etkiye sahip likopenin en önemli kaynağıdır.
İçindekiler
Domates Hakkında Bilgiler
Domates İsminin Anlamı ve Kaynağı: Domates kelimesi dilimize Yunanca’da aynı sebzeyi isimlendirmek için kullanılan tomates‘den geçmiştir. Kelimenin ilk kökeni Aztek dilinde yumru anlamına gelen tomatl’dır. [1]
Domatesin Diğer İsimleri: Ülkemizde domatese yerel kullanımda domat, domatis ya da banadura denilmektdir.
Domatesin Latince (bilimsel) İsmi: Solanum lycopersicum
Domatesin İngilizcesi: Tomato
Domatesin Dünyada Yetiştiği Yerler: Sıcak ve ılıman iklim bitkisi olan domates dünyanın her tarafında yetiştirilmektedir. Soğuklara karşı dayanıksız bir bitki olmasına rağmen seracılığın gelişmesi ile yılın dört mevsimi domates üretimi söz konusudur. Dünyanın en büyük domates üreticisi ülkeler Çin, Hindistan, ABD ve Türkiye’dir.
Domatesin Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Sera kullanımı ile ülkemizde domates her bölgede yetiştirilebilmektedir. Açık alan domates yetiştiriciliğinde Akdeniz ve Ege bölgeleri öne çıkmaktadır. Domatesin en fazla üretildiği iller Antalya, Bursa, Manisa ve İzmir’dir.
Domatesin Çeşitleri: Sofralık ya da gıda sanayi hammaddesi olarak değerlendirilen pek çok domates çeşidi bulunmaktadır. Dünyada yetiştirilen domates çeşidi sayısının 7500 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde en yaygın yetiştirilen çeşitler arasında kiraz (cherry-çeri), pembe, salkım, kokteyl, sırık, roma (sırık) domatesleri sayılabilir.
Domatesin Mevsimi: Açık alan yetiştiriciliğinde domatesin tohumları ocak-mayıs ayında ekilerek fideler elde edilir. Fideler açık alana dikildikten 60-80 gün sonra domatesler hasat olgunluğuna ulaşır. Açık alanda yetiştirildiği bölgeye bağlı olarak domatesler mayıs ile ekim arasında toplanır. Seralarda domates yetiştiriciliği yıl boyunca yapılmaktadır.
Domates Helal midir: Domatesin tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur
Domates Hakkında Ayet ve Hadisler:
Domatesin Faydaları
- Domates düşük kalorili bir gıda olduğu için obezite ile mücadelede diyette yer alması gereken önemli bir gıda kaynağıdır.
- Bileşiminde bulunan likopen yapılan çalışmalarla sağlık faydaları kanıtlanmış bir bileşiktir ve domates ve domates ürünleri likopen bakımından en zengin gıda kaynaklarıdır. Ortalama olarak vücuda gıdalarla alınan likopenin yaklaşık %85’i domates ve ürünlerinden gelmektedir. Likopen kan kolesterol seviyesini düşürür, kalp hastalıkları ve kanser oluşum riskini azaltır. Gözleme dayalı yapılan çalışmalar domates tüketimi arttıkça mide, akciğer ve prostat kanserlerinde görülme sıklığının azaldığını ortaya koymaktadır.
- Domates sağlıklı bir cilt için sıklıkla tüketilmesi gereken bir üründür. Domateste bulunan likopen cildin güneşin zararlı ışınlarından korunmasına yardımcı olur. [2]
Domatesin Zararları ve Domatesin Yan Etkisi
- Domatesin gıda miktarında tüketimi genellikle güvenlidir. Nadir olmakla birlikte hassas bünyeli insanlarda kaşıntı, döküntü, dudaklarda şişme şeklinde ortaya çıkan domates alerjisi görülebilir.
- Domates ve özellikle domates suyu asit içeriği yüksek bir gıda olduğundan; ülser ve mide yanması/ekşimesi problemi yaşayanların domates ürünlerini fazla miktarda tüketmemesi tavsiye edilir.
Taze Domatesin Besin Değeri
100 gram taze Domatesin içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 18 kcal |
| Karbonhidrat | 3,90 gr |
| Yağ | 0,20 gr |
| Protein | 0,90 gr |
| Diyet Lifi | 1,20 gr |
| Vitamin | C |
| Mineral | Manganez, Potasyum |
Domates Nasıl Kullanılır
Domatesin kullanımı: Domates dört mevsim pazarlarda ve market raflarında bulunan ve her daim tüketilen bir sebzedir. Salatada ve yemeklerin yanında doğrudan çiğ olarak tüketilen domates, Türk Mutfağında yapılan pek çok yemeğin içeriğinde yer alır. Ayrıca gıda sanayinin önemli hammaddelerinden biri olan domatesten salça, pulp, püre, ketçap, domates suyu ve domates sosu gibi ürünler elde edilmektedir. Ülkemizde üretilen domatesin yaklaşık üçte biri salçaya işlenirken son yıllarda kurutulmuş domates üretim miktarında da bir artış gözlenmektedir.[3]
Domates Nasıl Pişirilir
Domates Yemekleri
Domates Resimleri
İlgili Maddeler
Halisinden.com'da Domates
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Domates ürünleri için lütfen tıklayın:
Kaynakça
- ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/domates
- ↑ A. Bjarnadottir, Tomatoes 101: Nutrition Facts and Health Benefits, https://www.healthline.com/nutrition/foods/tomatoes#section5
- ↑ K. Abak, Türki̇ye’de Domatesi̇n Dünü, Bugünü ve Yarını, Türktob Dergisi, 17:8-13.
