Buğday

Halisinden Gıda Ansiklopedisi sitesinden
Halisinden (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 14.22, 15 Nisan 2019 tarihli sürüm (İlgili Maddeler)
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Bugday1.jpg

Buğday buğdaygiller familyasından anavatanı Asyanın Batı bölgeleri olan tek yıllık otsu bir bitki ve bu bitkinin başaklar halinde gelişen tohumlardır. Pek çok ülkenin temel gıda maddesi olan buğday, toprak ve yetiştirme şartlarına kolay adapte olabilmesi ve insan beslenmesindeki rolü nedeniyle dünyada en fazla ekim alanı ayrılmış tarımsal üründür. Farklı tahıl unlarından elde edilebilen ekmek ülkemizde beslenme açısından kritik öneme sahiptir ve ekmek üretiminde en fazla kullanılan tahıl buğdaydır. Buğday karbohidrat bakımından çok zengin olmakla birlikte aynı zamanda insan beslenmesindeki en önemli bitkisel protein kaynağıdır. Kepeği ayrılmadan işlenerek tüketime sunulan tam buğday ürünleri diyet lifi, B vitaminleri ve çeşitli mineraller bakımından zengin kaynaklar olup diyette bulunması tavsiye edilen gıdalardır. Tam buğday ürünleri kilo kontrolü için önerilen diyetlerin önemli bir parçası olması yanında içerdiği yüksek miktardaki diyet lifi ile kalp sağlığına fayda sağlar ve çeşitli kronik hastalıkların riskini azaltıcı etkide bulunur.

Buğday Hakkında Bilgiler

Buğday İsminin Anlamı ve Kaynağı: Buğday kelimesi Uygurca’da kullanılan bir kelime olup bin yıldan daha fazla süredir kullanılmaktadır. Kaynaklar buğday kelimesinin kökeninin eski Türkçe’de boguda kelimesine dayandığı ve değişerek buğdaya dönüştüğünü belirtmektedir.

Buğdayın Diğer İsimleri:

Buğdayın Latince (bilimsel) İsmi: Buğday Triticum cinsine ait çok sayıda türü içermektedir. Ziraatı en fazla yapılan türler Triticum aestivum (ekmeklik buğday), Triticum durum (makarnalık buğday) ve Triticum compactum (bisküvilik buğday)’dur.

Buğdayın İngilizcesi: Wheat

Buğdayın Dünyada Yetiştiği Yerler: Dünyada en fazla buğday üretilen ülkeler Çin, Hindistan, Rusya ve ABD’dir. [1]

Buğdayın Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde yıldan yıla değişmekle birlikte yaklaşık 9,5 Milyon hektar alandan yıllık 20 Milyon ton civarında buğday elde edilmektedir. Yetiştirme koşullarına kolay uyum sağlayabilmesi nedeniyle ülkemizin her bölgesinde buğday ziraatı yapılmaktadır. Ülkemizde buğday en fazla İç Anadolu bölgesinde üretilmekte olup Konya, Diyarbakır, Ankara ve Şanlıurfa buğday ziraatında önde olan illerimizdir.

Buğdayın Çeşitleri: Buğdayın botanik sınıflamada 20’den fazla türü ve bu türlere bağlı çok sayıda alt tür ve çeşidi bulunmaktadır. Toplamda tabiatta yetişebilen 25.000 civarında farklı çeşit buğday olduğu tahmin edilmektedir. Buğday farklı özelliklerine bağlı olarak sınıflandırılabilir. Kullanıma göre ekmeklik, makarnalık ve bisküvilik olmak üzere üç grup bulunur. Ayrıca buğdaylar tane rengine göre beyaz, kırmızı, tane sertliğine göre sert, yarı sert, yumuşak ve ekim zamanına göre yazlık, kışlık olarak sınıflandırılır. Ülkemizde geliştirilerek tescil edilmiş çok sayıda buğday çeşidi bulunmaktadır.

Buğdayın Mevsimi: Buğday yetiştirilme koşulları ve yazlık veya kışlık olmasına bağlı olarak farklı zamanlarda ekilir ve hasat edilir. Kışlık buğdaylar genellikle Mayıs ile Temmuz ayları arasında yazlık buğdaylar ise Ağustos ile Eylül aylarında hasat edilir.

Buğday Helal midir: Buğdayın tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur. Ancak buğdaydan elde edilen alkollü içeceklerin içilmesi haramdır. Ayrıca, buğdaydan üretilen un çeşitlerinin içine eklenen katkı maddelerinin üretiminin dini açıdan uygunluğu araştırılmalıdır.

Buğday Hakkında Ayet ve Hadisler: Kuran-ı Kerim’de doğrudan zikredilmemekle birlikte başak ifadesi kullanılarak buğdaya bir atıf vardır. Sadaka vermenin öneminin anlatıldığı Bakara Suresi 261. ayette Allah (CC) “Mallarını Allah yolunda harcayanların örneği, her başağında yüz tanenin bulunduğu yedi adet başak çıkaran bir tohum tanesi gibidir. Allah dilediğine katlayarak verir, Allah sınırsızdır, her şeyi bilmektedir.” buyurmaktadır. [2]

Peygamber Efendimiz (SAV)’den nakledilen hadislerde genellikle alışveriş ile ilgili bahislerde buğdaydan bahsedilmektedir. Müslim’den rivayet edildiğine göre Efendimiz (SAV) “Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, hurma hurma ile, tuz tuzla başbaşa misliyle, peşin olarak satılır. Kim artırır veya artırılmasını talep ederse ribaya girmistir. Bu işte alan da veren de birdir.” buyurmuştur. Kütubu Sitte’de yer alan bir hadise göre Resûlüllah (SAV), çarşı esnafını teftiş ederken bir buğday yığınına elini daldırıp alt kısmının rutûbetli olduğunu anlayınca, bunu dürüstlüğe uymayan bir davranış ve bir hile olarak değerlendirirek “Bizi aldatan, bizden değildir”. buyurmuştur. Peygamberimizin tavsiye ettiği gıdalardan bir tanesi arpa ve buğday ununa yağ ve süt ilave edilerek pişirilen sütlü bulamaçtır.

Buğdayın Faydaları

  • Buğday B vitaminleri ve diyet lifi yanında manganez, selenyum, magnezyum gibi minerallerin çok iyi bir kaynağıdır. Tam buğdayın 100 gramında günlük ihtiyacımız olan diyet lifinin yaklaşık %50’si, B1 vitamininin %33’ü, B3 vitamininin %36’sı ve B6 vitamininin %23’ü bulunmaktadır.
  • İçerdiği diyet lifleri ile buğday kilo kontrolü için çok faydalı bir üründür. Tam buğday ürünleri doygunluk sağlayarak gıda tüketiminin sınırlanmasına yardımcı olduğundan kilo kontrolü ve obezitenin önlenmesinde tavsiye edilen gıdalardır.
  • Yapılan çalışmalar buğdayda bulunan diyet liflerinin safra taşı oluşum riskini azalttığını, sindirim sisteminin düzenli çalışmasına katkı sağladığını ve kalp hastalığı gibi çeşitli kronik hastalıklara karşı koruyucu etki gösterdiğini ortaya koymaktadır.
  • Magnezyum kan şekerinin düzenlenmesinde rolü olan bir mineraldir. Buğday magnezyumun önemli gıda kaynaklarından biri olup özellikli diyabetlilerin tercih etmesi gereken bir tahıldır. Diyabetlilerin diyetlerinden pirinci çıkarıp yerine tam buğday ürünlerini koymaları durumunda kan şeker seviyeleri daha kolay kontrol edilebilir.

Buğdayın Zararları ve Buğdayın Yan Etkisi

  • Buğdayın bilinen en önemli olumsuz sağlık etkisi çölyak hastalarında ortaya çıkmaktadır. Genetik bir hastalık olan çölyak buğday ve diğer bazı tahıllarda bulunan glutene karşı ince bağırsakta meydana gelen ve ömür boyu süren kronik alerji ya da hassasiyet olarak tanımlanır. Çölyak hastalarının sürekli olarak buğday ürünlerinden kaçınmaları gerekmektedir. Bu kişilerin buğday ürünleri tüketmesi durumunda bağışıklık sistemi ince bağırsağa zarar verecek bir yanıt oluşturur. Sonuç olarak yenilen diğer gıdalardaki besin bileşenleri yeterince sindirilemez ve çeşitli sağlık sorunları yanında özellikle çocuklarda gelişme/büyüme geriliği ortaya çıkar.
  • Buğday ürünleri genellikle karbohidrat bakımından çok zengin gıdalardır. Aşırı buğday ürünü tüketimi fazla miktarda karbohidrat alımını beraberinde getirdiği için kan şeker seviyesinin yükselmesine yol açabilir.

Buğdayın Besin Değeri

100 gram Buğday içindekiler:

Besin Öğesi Miktar
Enerji 327 kcal
Karbonhidrat 71,18 gr
Yağ 1,54 gr
Protein 12,61 gr
Diyet Lifi 12,20 gr
Vitamin B3, B1, B6
Mineral Manganez, Magnezyum, Fosfor, Çinko

Buğday Nasıl Kullanılır

Buğdayın kullanımı: Buğday gıda sanayinde pek çok ürünün üretiminde kullanılan çok yönlü bir tahıldır. Temel gıda maddelerinden ekmek en çok buğday unundan yapılmaktadır. Makarna üretiminde sert bir buğday türü olan durum buğdayından faydalanılırken; bisküvi ve gofret gibi ürünlerin üretiminde yumuşak buğdaylar kullanılır. Ayrıca unlu mamüller ve tatlı üretimi ile ilgili sektörlerin temel hammaddesi buğday unudur. Ülkemizde buğdayın kaynatılıp kırılması ile geleneksel veya endüstriyel olarak üretilen bulgur çok çeşitli yemeklerin yapılabildiği sağlıklı bir gıda maddesidir. Yine ülkemizde çokça tüketilen irmik ve eriştenin ana malzemesi yine buğdaydır.

Buğday Nasıl Pişirilir

Buğday Yemekleri

Buğday Resimleri

Bugday2.jpg

Bugday-bitkisi.jpg

İlgili Maddeler

Halisinden.com'da Buğday

Sağlıklı gıdaları sofranıza getiren Halisinden.com’da glütensiz ürünleri ve katkı maddeleri kullanılmadan tam buğdaydan üretilen en lezzetli unlu mamulleri satın alabilirsiniz:

Ekmek Çeşitleri: Organik Anadolu buğdayının taş değirmende öğütülüp ekşi mayayla mayalanmasıyla üretilen ve Çankırı kaya tuzu ile arıtılmış su dışında kabartıcı, koruyucu, kıvam artırıcı ve renklendirici gibi hiçbir katkı maddesi içermeyen tam buğday ekmekleri.
Erişte: Anadolu'nun yerli ve genetiği bozulmamış saf atalık Karakılçık, Bezosta ve Köse türü buğdayların taş değirmende öğütülmesiyle elde edilen kepekli ve ruşeymli un, suni yem yemeden serbest gezen tavuk yumurtaları ve az miktarda Çankırı tuzu kullanılarak üretilen katkısız erişte.
Bulgur: Dağ köylerinin fazla ayrık otu yetişmeyen ve dolayısıyla ot ilacı kullanılmayan verimli topraklarında doğal hayvan gübresi kullanılarak elde edilen buğdaydan geleneksel yöntemle üretilmiş pilavlık bulgur.

Kaynakça