Börülce
Börülce (Vigna unguiculata) baklagiller familyasından anavatanı Afrrika olan tek yıllık otsu bir bitki ve bu bitkinin gıda olarak kullanılan taze baklaları ya da kuru taneleridir. Ülkemizde yemeklik ya da salata malzemesi olarak kullanılan taze börülce baklaları genellikle ince uzun, yeşil renkli olup içinde tek sıralı tohumlar bulunur. Olgunlaştıkça sararan baklaların içinde baklagil olarak kullanılan böbrek ya da yuvarlak şekilli, beyazdan sarı ve mora kadar farklı renklerde, göbek kısmı koyu renkli börülce taneleri vardır. Börülcenin kuru taneleri protein, diyet lifi, bazı vitamin ve mineraller bakımından mükemmel bir kaynaktır ve tüketimi sindirim, kalp ve dolaşım sağlığına faydalıdır, kilonun korunmasına yardımcı olur ve kansızlık riskini azaltır.
İçindekiler
Börülce Hakkında Bilgiler
Börülce İsminin Anlamı ve Kaynağı: Börülce şekli nedeniyle Eski Türkçe lehçelerinde böbrek anlamında kullanılan böğür kelimesine +ce son eki ile türetilmiş ve zamanla börülceye evrilmiştir.
Börülcenin Diğer İsimleri: Karnıkara, böğrülce, lavlaz
Börülcenin Latince (bilimsel) İsmi: Phaseolus vulgaris
Börülcenin İngilizcesi: Cowpea
Börülcenin Dünyada Yetiştiği Yerler: Genellikle sıcak iklimlerde yetiştirilen börülcenin dünyadaki en büyük üreticileri Filistin, Mısır, Makedonya ve Sırbistan’dır[1]
Börülcenin Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde börülce en fazla Ege Bölgesinde, sınırlı olarak Marmara ve Akdeniz Bölgelerinde yetiştirilmektedir. Manisa, Muğla ve Uşak börülce üretiminde önde olan illerimizdir. Bu üç il TÜİK[2] istatistiklerine göre ülkemizin toplam üretimin %80’den fazlasını karşılamaktadır.
Börülcenin Çeşitleri: Uluslararası Tropikal Tarım Enstitüsü gen bankasında farklı ülkelerden toplanmış 15.003 börülce bulunmaktadır. [3] Börülceler bitki olarak tırmanıcı ya da sürünücü olmak üzere iki gruptur. Sırık börülce olarak bilinen tırmanıcı çeşitler yanlarındaki desteğe sarılarak 1,5 metreye kadar boylanabilir. Bodur sürünücü börülceler ise fazla boylanmazlar ve fazla yer kaplamazlar. Ülkemizde sınırlı yapılan börülce yetiştiriciliğinde yerel ya da tescilli çeşitler kullanılmaktadır. Yaygın yetiştirilen börülce çeşitleri Karagöz, Sarıgöbek, Karnıkara, Akkız ve Sırma gibi isimler ile bilinmektedir.
Börülcenin Mevsimi: Börülce kullanım amacına bağlı olarak taze ya da kuru olarak hasat edilir. Sebze olarak değerlendirilecek taze börülce ülkemizde yaz aylarında toplanarak satışa sunulur. Tane börülce üretimi için bitki üzerinde sararması beklenen baklalar açılmadan hasat işlemi yapılır. Baklagil olarak değerlendirilen tane börülceler genellikle Ağustos ve Eylül aylarında toplanır.
Börülce Helal midir: Börülcenin tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur
Börülce Hakkında Ayet ve Hadisler:
Börülcenin Faydaları
- Taze börülcenin bir porsiyonu (150 gram) sadece 75 kcal enerji sağlarken yaklaşık 6 gr protein ve 5 gr diyet lifinin vücuda alınmasını sağlar. Kurutulmuş tane börülce ise diyet lifi, protein, B9, B1 ve B6 proteinleri ile demir, fosfor, magnezyum ve çinko mineralleri bakımından zengin bir baklagildir.
- Börülce gibi diyet liflerince zengin gıdaların tüketimi kabızlık gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarını önler, tokluk sağlayarak kilo korunumuna yardımcı olur ve kan şeker seviyesini düzenleyici etki yapar.
- Börülce kırmızı kan hücrelerinin üretimi ve DNA sentezinde çok önemli role sahip B9 vitamini (folik asit) bakımından çok zengin bir baklagildir. Hamilelikte B9 vitaminin düzenli tüketimi nöral tüp kusurlarının riskini azaltır. Yaklaşık 65 gr kuru börülce tüketimi günlük ihtiyacımız olan B9 vitaminin tamamını karşılar.
- Gözleme dayalı çalışmalar börülce ve diğer baklagillerin tüketiminin kalp hastalıkları riskini azalttığını ortaya koymaktadır. Börülce tüketimi kan lipid seviyelerini düzenleyici ve tansiyonu düşürücü etkileri ile kalp ve dolaşım sistemi sağlığına faydalıdır. [4]
- İçerdiği magnezyum ve triptofan sayesinde börülce sakinleştirici etki sağlar ve uyku problemlerini azaltır.
- Börülce kemik ve diş sağlığı için önemli fosfor mineralinin çok iyi bir kaynağıdır.
Börülcenin Zararları ve Börülcenin Yan Etkisi
- Gıda miktarında tüketilen taze börülce genellikle olumsuz sağlık etkilerine yol açmaz. Ancak yüksek diyet lifi içeren kuru börülce gaz ve şişkinlik gibi sindirim rahatsızlıklarına neden olabilir.
- Nadir olmakla birlikte bazı hassas bünyeli insanlarda börülce tüketimi alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
- Bileşiminde bulunan fitik asit ve lektinler nedeniyle fazla miktarda börülce tüketimi hazımsızlık ve ishal gibi yan etkilere yol açabilir.
Taze Börülcenin Besin Değeri
100 gram börülcenin içindekiler:
| Çeşit | Taze Börülce | Kuru Börülce |
|---|---|---|
| Enerji | 49 kcal | 336 kcal |
| Karbonhidrat | 6,25 gr | 60,03gr |
| Yağ | 0,25 gr | 1,26 gr |
| Protein | 3,67 gr | 23,52 gr |
| Diyet Lifi | 3,55 gr | 10,60 gr |
| Vitamin | C | B9, B1 |
| Mineral | Az miktarda | Demir, fosfor, magnezyum |
Börülce Nasıl Kullanılır
Börülcenin kullanımı: Sebze olarak kullanılan taze börülceden çeşitli yemek, salata ve turşu yapılmaktadır. Bir baklagil çeşidi olan kurutulmuş tane börülceler ise yemek ve salata yapımında değerlendirilir. Börülce bitkisinin baklaları da dahil olmak üzere toprak üstü kısımlarının tamamı hayvan beslenmesinde kullanılabilir. Ülkemizde yaygın olmamakla birlikte tanelerin öğütülmesi ile elde edilen börülce unu çeşitli fırıncılık ürünlerinin zenginleştirilmesinde kullanılmaktadır.
Börülce Nasıl Pişirilir
Börülce Yemekleri
Börülce Resimleri
İlgili Maddeler
Halisinden.com'da Börülce
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Börülce ürünleri için lütfen tıklayın:
Kaynakça
- ↑ http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
- ↑ https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr
- ↑ Ö. Serdaroğlu, Aydın’da Bazı Börülce (Vigna Sinensis L.) Ekotiplerinde Yabancı Tozlanma Oranlarının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, 2009.
- ↑ F. Deen, et al., Cowpea: an Overview on its Nutritional Facts and Health Benefits, https://www.researchgate.net/publication/330133424_COWPEA_AN_OVERVIEW_ON_ITS_NUTRITIONAL_FACTS_AND_HEALTH_BENEFITS
