Pirinç
Pirinç buğdaygiller familyasından anavatanı Güneydoğu Asya olan tek yıllık otsu bir bitki olan çeltiğin (Oryza) işlendikten sonra tahıl olarak kullanılan tohumlarıdır. Kavuzlu bir tahıl olan çeltik işlendiğinde 60 kg civarında bütün pirinç elde edilir. Dünya nüfusunun yaklaşık yarısının temel yiyeceği olan pirinç diyet ile alınan günlük kalorinin beşte birini karşılar. Kavuzu ayrıldıktan sonra tanenin embriyo kısmının ve kepeğinin ayrılması ile elde edilen beyaz pirinç ülkemizde ve dünyada en yaygın kullanılan çeltik ürünüdür. Enerji verici bir tahıl olan beyaz pirinç bazı vitamin ve mineralleri içermekle birlikte hiçbir mikro besin bileşeni bakımından iyi bir gıda kaynağı olarak değerlendirilmez. Kavuzu ayrıldıktan sonra ilave işlemler uygulanmadan doğrudan tüketime sunulan esmer (kepekli) pirinç beyaz pirinç ile kıyaslandığında çok daha besleyici bir seçenektir. Esmer pirinç diyet lifi içeriği ile kalp sağlığına faydalıdır ve kilo korunumuna yardımcı olur.
İçindekiler
Pirinç Hakkında Bilgiler
Pirinç İsminin Anlamı ve Kaynağı: Farsça’da "Güney Asya kökenli bir tahıl" anlamında kullanılan "brinc" veya "birinc" kelimesi dilimize pirinç olarak geçmiştir.
Pirincin Diğer İsimleri: Çeltik
Pirincin Latince (bilimsel) İsmi: Oryza sativa - Asya pirinci; Oryza glaberrima - Afrika pirinci
Pirincin İngilizcesi: Rice
Pirincin Dünyada Yetiştiği Yerler: Çeltik dünyada başta subtropik iklime sahip yerler olmak üzere sıcaklık ve su ihtiyacının karşılandığı pek çok bölgede yaygın olarak yetiştirilen bir tahıldır. Dünya’nın en fazla pirinç üretilen ülkeleri Çin, Hindistan, Bangledeş, Endonezya ve Vietnam’dır.
Pirincin Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde çeltik tarımı en fazla Marmara ve Karadeniz bölgesinde yapılmaktadır. İl bazında en fazla pirinç Edirne, Samsun, Balıkesir, Çanakkale ve Çorum’da elde edilmektedir.[1]
Pirinç Türleri: Pirinç temel olarak Asya pirinci ve Afrika pirinci olmak üzere iki türe ayrılır. Dünyada bu iki türe dahil değişik şekil, renk ve besin değerine sahip yüzlerce farklı pirinç çeşidinin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ülkemizde en yaygın bilinen pirinç çeşitleri Baldo ve Osmancık isimleriyle pazarlanmaktadır. Özellikle pilav yapımında tercih edilen Baldo ve Osmancık pirinçleri uzun ve geniş taneli; camsı ve mat görünüşlüdür. Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Tarımsal Araştırma Enstitileri tarafından ülkemiz iklim ve toprak şartlarına uygun olarak geliştirilerek tescil edilen pirinç çeşitleri bulunmaktadır. Dünyada yaygın tüketilen pirinç çeşitleri arasında Basmati, Yasmin, Arborio ve Calrose sayılabilir. Ayrıca yüzeyi cilalanmadan elde edilen esmer pirinç ile işlenme sırasında kırılan kırık pirinç piyasada ticari olarak satışa sunulmaktadır.
Pirincin Mevsimi: Ülkemizde iklim şartlarına bağlı olarak genellikle Nisan ve Mayıs aylarında ekilen çeltiğin hasadı Eylül ve Ekim aylarında yapılır.[2]
Pirinç Helal midir: Pirincin tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.
Pirinç Hakkında Ayet ve Hadisler: Bazı kaynaklarda Peygamber Efendimizin (SAV) pirinci öven bazı sözleri (Pirinç, nefsimin geri kalanından yaratılmıştır. Pirinç bendendir, ben de pirinçtenim) olduğu belirtilmektedir. Ancak peygamberimize atfedilen bu sözler genellikle mevzu (uydurulmuş) hadis kapsamında değerlendirmektedir.[3]
Pirincin Faydaları
- Karbohidrat bakımından zengin bir hububat olan pirinç enerji verici bir gıdadır. Ayrıca bileşiminde bir miktar protein, diyet lifi, bazı vitamin ve mineraller bulunmaktadır. Çeltiğin daha az işleme tabi tutulması ile elde edilen esmer pirinç diyet lifi ve fenolik madde içeriği ile daha faydalı ve besleyicidir.
- Esmer pirinçte bulunan diyet lifleri sindirim sağlığına faydalıdır, kan kolesterol seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olur ve doygunluk sağlayarak kalori alımının sınırlar.
- Pirinç ve özellikle esmer pirinç kemik ve sinir sağlığı ile yaraların iyileşmesi için çok önemli bir mineral olan manganez bakımından zengin bir tahıldır.
- Esmer pirinç içerdiği lignanlar ve diyet lifleri sayesinde kalp hastalıkları riskini azaltıcı etkiye sahiptir.
- Pirinç selenyumun önemli gıda kaynaklarından biridir. Yapılan araştırmalar selenyumca zengin gıdaların tüketiminin bağışıklık sistemini güçlendirdiği ve bazı kanser türlerinin riskini azalttığını ortaya koymuştur.
Pirincin Zararları ve Pirincin Yan Etkisi
- Nadir görülmekle birlikte bazı insanlarda pirinç tüketimi sonucu genellikle hapşırma, burun akıntısı ve kaşıntı gibi semptomlarla ortaya çıkan alerjik reaksiyonlar görülebilir.
- Pişirilerek tüketilen pirincin 100 gramı yaklaşık 130 kcal enerji sağlamaktadır. Bu nedenle fazla miktarda pirinç tüketimi kilo artışlarına neden olabilir.
- Pirincin en önemli bileşeni vücutta çok hızlı ve kolay sindirilebilen nişastadır. Nişastanın vücutta hızlı bir şekilde sindirilmesi kan şeker seviyesinde ani değişimlere yol açabilir. Bilimsel araştırmalarda beyaz pirinç tüketiminin fazla olduğu bölgelerde tip-2 diyabetin daha yaygın görüldüğü tespit edilmiştir.
- Esmer pirinçte bulunan fitik asit vücutta demir ve çinkonun emilimini azaltmaktadır. Bu nedenle aşırı miktarda esmer pirinç tüketimi uzun dönemde mineral eksikliklerine sebep olabilir.[4]
Pirincin Besin Değeri
100 gram beyaz pirincin (uzun taneli) içindekiler:
| Çeşit | Çiğ | Pişmiş |
|---|---|---|
| Enerji | 368 kcal | 130 kcal |
| Karbonhidrat | 80 gr | 28 gr |
| Yağ | 0,66 gr | 0,28 gr |
| Protein | 7,1 gr | 2,69 gr |
| Diyet Lifi | 1,3 gr | 0,4 gr |
| Vitamin | B5 | Az miktarda |
| Mineral | Manganez, selenyum | Az miktarda |
Pirinç Nasıl Kullanılır
Pirincin kullanımı: Pirinç dünyada en yaygın kullanılan temel gıda maddelerinden biridir. Ülkemizde pirinç evlerde ve toplu yemek sektöründe pilav ve dolma başta olmak üzere çeşitli yemeklerin hazırlanmasında faydalanılan temel hammaddelerdendir. Ayrıca gıda endüstrisinde pirinçten un, nişasta ve kahvaltılık gevrek gibi ürünler elde edilir. Pirinç unu ve nişastası bebek mamaları, sütlü tatlılar vb gıdalara koyulaştırıcı olarak katılır. Pirincin kabuğu çeltik fabrikalarında yakılarak enerji eldesinde kullanılırken kepeğinden yağ çıkarılır ve hayvan yemi olarak faydalanılır. Patlamış pirinç taneleri çeşitli atıştırmalık ürünler ve çikolataların formülasyonuna ürüne farklı bir doku kazandırmak için dahil edilir.
Pirinç Nasıl Pişirilir
Pirinç Yemekleri
Pirinç Resimleri
İlgili Maddeler
Halisinden.com'da Pirinç
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Pirinç ürünleri için lütfen tıklayın:
Kaynakça
- ↑ E. Yazıcı, Tarım Ürünleri Piyasaları: Çeltik, TAGEM Yayınları, https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tarım%20Ürünleri%20Piyasaları/2018-Ocak%20Tarım%20Ürünleri%20Raporu/2018-Ocak%20Çeltik.pdf
- ↑ N. Taşligil ve G. Şahin. Türkiye’de Çeltik (Oryza sativa L.) Yetiştiriciliği ve Coğrafi Dağılımı, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(6):182-182, 2011.
- ↑ B. Urul, Uydurma Rivayetlerde Peygamber Tasavvuru, http://www.sonpeygamber.info/uydurma-rivayetlerde-peygamber-tasavvuru
- ↑ A. Arnorson, Rice 101: Nutrition Facts and Health Effects, Medical News Today Newsletter, 2017.
