Patates

Halisinden Gıda Ansiklopedisi sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Patates1.jpg

Patates (Solanum tuberosum) patlıcangiller familyasından anavatanı Güney Amerika olan tek yıllık kültür bitkisi ve bu bitkinin sebze olarak kullanılan yumrularıdır. Toprak üstü kısımları zehirli bileşikler içerdiğinden tüketilmesi uygun olmayan patates bitkisinin yumruları çeşidine bağlı olarak farklı renk ve büyüklüğe sahiptir. Özellikle Avrupa ülkelerinde temel gıdalardan olan patates dünyada tahıllardan sonra en fazla tüketilen bitkisel üründür. Nişasta bakımından zengin bir sebze olan patates çiğ halde C ve B6 vitaminlerinin iyi bir kaynağıdır. Ancak patates çiğ olarak tüketilemediğinden pişirme ya da kızartma sırasında uygulanan ısıl işlem patatesin vitamin içeriğini ciddi şekilde azaltmaktadır. Patates kızartılmadan tüketildiği sürece doygunluk sağlayarak kalori alımının sınırlanmasına yardımcı olur ve içerdiği besin bileşenleri ile kalp sağlığına fayda sağlar.

Patates Hakkında Bilgiler

Patates İsminin Anlamı ve Kaynağı: Patates kelimesi dilimize Yunanca’dan geçmiştir. Bu dilde patates yumruları yenen bir bitki, Solanum tuberosum anlamındaki patata kelimesinin çoğuludur. Yunanca kelimenin kökeni Güney Amerika yerli halklarından Taino dilinde aynı sebzeyi isimlendirmekte kullanılan batata sözcüğüdür.

Patatesin Diğer İsimleri: Kartol, kartof, kartop

Patatesin Latince (bilimsel) İsmi: Solanum tuberosum

Patatesin İngilizcesi: Potato

Patatesin Dünyada Yetiştiği Yerler: Ilıman ve ılıman-serin iklim bitkisi olan Patates dünyanın her tarafında yetiştirilmektedir. En fazla patates üreten ülke dünya toplam rekoltesinin ¼’ünden fazlasını karşılayan Çin’dir. Ayrıca Hindistan, Rusya, Ukrayna ve ABD diğer önemli patates üretici ülkelerdir.

Patatesin Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizin hemen hemen her ilinde yetiştirilen patates en fazla İç Anadolu ve Ege Bölgelerinde üretilmektedir. Patates yetiştiriciliğinin en fazla yapıldığı iller Niğde, Konya, Afyon ve İzmir’dir. [1]

Patatesin Çeşitleri: Patatesin dünyada 4000 civarında çeşidi yetiştirilmektedir.[2] Farklı iklim ve toprak özelliklerine uyum sağlayan; kabuk rengi, et rengi ve yumru büyüklüğü farklı olan patates çeşitleri geliştirilmiştir. Ayrıca farklı özelliklerdeki patatesler kızartmalık, yemeklik veya gıda sanayinde işlenerek değerlendirilmektedir. Ülkemizde ticari ziraatı yapılan 100 civarında tescilli patates çeşidi vardır.

Patatesin Mevsimi: Ülkemizde patates ekim ve hasat zamanı bölgelere göre farklılık göstermektedir. Ayrıca yetiştiriciliği yapılan patatesin erkenci çeşit olup olmaması da hasat zamanını etkiler. İlk hasadın başladığı Adana ve çevresinde Nisan ayında patatesler toplanarak satışa sunulur. Ülkemizde en fazla patatesin yetiştirildiği Niğde ve çevresinde Temmuz ayının ilk haftalarında başlayan yazlık patates hasadı Eylül ayına kadar devam etmektedir. Ülkemizde kışlık patateslerin hasadına Ekim ayında başlanmaktadır. Patates hasat edildikten sonra depolarda tutularak tüm yıl boyunca pazar tezgahlarında ve marketlerde satılmaktadır.

Patates Helal midir: Patatesin tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur. Ancak, patates kulanılarak üretilen votka dahil her türlü alkollü içecek haramdır.

Patates Hakkında Ayet ve Hadisler:

Patatesin Faydaları

  • Patates karbohidrat ve çeşitli mineraller (potasyum, manganez) bakımından zengin bir sebzedir. Orta boy bir patatesin tüketimi yaklaşık 160 kcal enerji sağlarken günlük ihtiyacımız olan potasyumun %28’ini ve manganezin %19’ını karşılar.
  • İçerdiği kompleks karbohidratlarla patates doygunluk hissi veren bir gıdadır. Özellikle kızartma işlemi yapılmadan hazırlanan patateslerin yenilmesi doygunluk hissi sağlayarak başka gıdaların fazla alımını sınırlar.
  • Çeşitli antioksidan bileşikler içeren patates pişirilerek ya da fırınlanarak hazırlandığında vücutta serbest radikallerin zararlarını ve kalp hastalıkları riskini azaltıcı etkiye sahiptir. Özellikle koyu renk kabuklu patatesler daha fazla antioksidan bileşik içerir.

Patatesin Zararları ve Patatesin Yan Etkisi

  • Yeşillenmiş, filizlenmiş ya da hasar görmüş patateslerde solanin ve chaconin isimli toksik etkiye sahip bileşikler bulunmaktadır. Bu bileşik patates bitkisinin yediğimiz yumrusu dışındaki meyvesi dahil diğer kısımlarında da bulunmaktadır. Bu bileşikleri içeren patateslerin ve patates bitkisinin kısımlarının fazla miktarda tüketilmesi bulantı, kusma, ishal, baş dönmesi gibi semptomların ortaya çıkmasına yol açar. Çok ciddi durumlarda bilinç kaybı, felç ve sarılık gibi rahatsızlıklar gözlemlenir. Bu nedenle patatesin yeşillenmiş ya da hasarlanmış kısmı, patates bitkisinin meyveleri ve yumru dışındaki kısımları tüketilmemelidir.[3]
  • Kızartılmış parmak patates ya da patates cipsi tüketimi fazla miktarda kalori alımını ve buna bağlı olarak kilo artışına yol açmaktadır.
  • Aşırı patates yenilmesi gaz oluşumu gibi sindirim rahatsızlıklarına yol açabilir.
  • Patateste bulunan karbohidratlar vücutta hızlı bir şekilde metabolize olarak kan şekerinin yükselmesine neden olabilir. Buna bağlı olarak özellikle diyabetlilerin aşırı patates tüketmesi tavsiye edilmez.

Taze Patatesin Besin Değeri

100 gram taze Patatesin (çiğ) içindekiler:

Besin Öğesi Miktar
Enerji 76 kcal
Karbonhidrat 17,00 gr
Yağ 0,09 gr
Protein 2,00 gr
Diyet Lifi 2,20 gr
Vitamin C, B6
Mineral Manganez, Potasyum

Patates Nasıl Kullanılır

Patatesin kullanımı: Patates dört mevsim pazarlarda ve market raflarında bulunan ve her daim tüketilen bir sebzedir. Evlerde kızartma, yemek ve salata gibi çeşitli yiyeceklerin hazırlanmasında kullanılan patates restoran sektöründe en fazla kullanılan sebzelerin başında gelir. Gıda endüstrisinde patatesten dondurulmuş patates, nişasta, kurutulmuş patates gibi ara ürünler elde edilmektedir. Ayrıca cips üretiminde en fazla kullanılan hammadde patatestir. Patates nişastası tekstil ve kağıt endüstrisinde çeşitli amaçlarla yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Doğu Avrupa ülkelerinde üretilen patatesin yarıya yakını hayvan yemi olarak değerlendirilmektedir.[4]

Patates Nasıl Pişirilir

Patates Yemekleri

Patates Resimleri

Patates-bitkisi.jpg Patates2.jpg

İlgili Maddeler

Halisinden.com'da Patates

Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Patates ürünleri için lütfen tıklayın:

Halisinden.com'da Patates ürünleri

Kaynakça

  1. B. Özercan, Tarım Ürünleri Piyasaları: Patates, https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge
  2. http://www.bauernland.at/en/traceability-and-origin/the-history-of-the-potato
  3. C. Kasnak, Patateste Bazı Alkaloi̇dleri̇n Depolama Sırasında Deği̇şi̇mi̇, Ankara Üniversitesi Doktora Tezi, 2015.
  4. https://cipotato.org/crops/potato/potato-processing-uses/