Mercimek

Halisinden Gıda Ansiklopedisi sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Mercimek1.jpg

Mercimek (Lens Culinaris) baklagiller familyasından çok dallı ve çalı formunda tekyıllık bir bitki ve bu bitkinin gıda olarak kullanılan mercek şekilli tohumlarıdır. Yetiştiriciliği yapılan mercimeğin muhtemel anavatanı Türkiye, Suriye ve Filistin’i içine alan bölgedir. Hindistan ve çevresindeki ülkelerin temel gıdalarından olan mercimeğin en yaygın çeşitleri kırmızı, sarı, yeşil ve kahverengi mercimektir. Protein, diyet lifleri ve folik asit gibi besin bileşenlerince zengin bir gıda olan mercimek kalp sağlığına iyi gelir, kilo kontrolüne destek olur ve kolon kanseri riskini azaltır.

Mercimek Hakkında Bilgiler

Mercimek İsminin Anlamı ve Kaynağı: Mercimek kelimesi Farsça’da ‘baklagillerden küçük taneli bir bitki’ anlamına gelen mardumak (مردمك) kelimesinden değişerek dilimize geçmiştir. Merceğin mercimeğe benzemesinden dolayı birçok dilde mercek için kullanılan kelime, o dilde mercimeğe karşılık gelen kelimeden alınmıştır.

Mercimeğin Diğer İsimleri: Gaziantep ve Kilis yörelerinde kırık mercimek Malhıta olarak adlandırılmaktadır.

Mercimeğin Latince (bilimsel) İsmi: Lens Culinaris

Mercimeğin İngilizcesi: Lentil

Mercimeğin Dünyada Yetiştiği Yerler: Ilıman ya da subtropik bölgelerde yetiştirilen bir bitki olan mercimeğin en fazla üretildiği ülkeler Kanada, Hindistan, Türkiye ve ABD’dir.

Mercimeğin Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde genellikle kırmızı mercimek yetiştiriciliği yapılmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinin önemli ürünlerinden olan kırmızı mercimek en fazla Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin illerinde üretilmektedir. Yeşil mercimek ise başta Yozgat, Çorum ve Ankara olmak üzere daha çok İç Anadolu bölgesinde üretilmektedir [1]

Mercimeğin Çeşitleri: Mercimek renklerine göre kırmızı, yeşil, sarı ve kahverengi olmak üzere dört gruba ayrılır. Bu çeşitlerin dışında son yıllarda farklı renkte, benekli veya alacalı mercimek çeşitleri de üretilmektedir. Ülkemizde en yaygın tüketilen çeşitlerden kabuğu uzaklaştırıldıktan sonra ayçiçeği ile parlatıldıktan sonra satışa sunulan kırmızı mercimek genellikle çorbalık olarak kullanılırken; kabukları soyulmadan pazarlanan yeşil mercimek yemek ve salata yapmakta kullanılır. Mercimek aynı zamanda tane büyüklüğüne göre küçük taneliler (3-6 mm çaplı) ve büyük taneliler (6-9 mm çaplı) olmak üzere iki sınıfa ayrılmaktadır. [2] Ayrıca ülkemizde Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından tescil edilmiş mercimek çeşitleri bulunmaktadır. Tescilli kırmızı mercimek çeşitleri Çiftçi, Kafkas, Özbek ve Alidayı; yeşil mercimek çeşitleri Yusufhan, Ankara Yeşili, Ceren, Gümrah, Bozok, Karagül ve Meyveci 2001’dir.

Mercimeğin Mevsimi: Ülkemizde mercimek hasadı genellikle Mayıs ayının sonunda başlar ve Temmuz ayının ortasına kadar devam eder.

Mercimek Helal midir: Mercimeğin tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur

Mercimek Hakkında Ayet ve Hadisler: Kuran-ı Kerim’de mercimekten bahsedilen bir ayet bulunmaktadır. Allah (CC) İsrail kavminin isyanını anlattığı Bakara Suresinin 61. ayetinde Hani siz, "Ey Mûsâ! Biz bir tek yiyecekle dayanamayacağız. Bizim için rabbine dua et de bize toprağın mahsullerinden; sebzelerinden, kabakgillerinden, sarımsağından, mercimeğinden, soğanından bitirsin" demiştiniz. Mûsâ ise, "İyiyi kötü ile değişmek mi istiyorsunuz? Şehre inin; istedikleriniz orada var" dedi. Zillete, fakru zarûrete mahkûm oldular; Allah’ın gazabına uğradılar. Bu durum, Allah’ın âyetlerini inkâr etmeleri ve haksız yere peygamberleri öldürmelerinin, bütün bunlar da isyan etmeleri ve haddi aşmalarının sonucuydu. buyurmuştur.[3]

Mercimeğin Faydaları

  • Mercimek çözünür diyet lifleri bakımından zengin bir gıda olduğu için tüketimi kan kolesterol seviyesini azaltıcı etki gösterir. Bu etki dolaylı olarak kalp hastalıkları ve felç riskini azaltmaktadır.
  • Diyet liflerinin çok iyi bir kaynağı olan mercimek sindirim sistemine faydalı bir gıdadır. Mercimekteki diyet lifleri bağırsak hareketlerini düzenleyerek kabızlık ve hassas bağırsak sendromu gibi sindirim problemlerine iyi gelir ve bağırsak kanseri riskini azaltır.
  • Mercimek tokluk sağlayıcı özelliği ile kilo kontrolüne yardımcı olan bir baklagildir.
  • Hamilelik sırasında yeterli miktarda folik asit (B9 vitamini) alımı bebekte nöral tüp bozukluğu gibi doğum kusurlarının önlenmesi bakımından büyük önem arz etmektedir. Mercimek en fazla folik asit içeren gıdalardan olduğundan hamilelik sırasında tüketilmesi tavsiye edilir.

Mercimeğin Zararları ve Mercimeğin Yan Etkisi

  • Fazla miktarda mercimek tüketimi bazı sindirim problemlerine yol açabilir. Günde birden fazla porsiyon mercimek yenildiğinde bazı insanlarda şişkinlik ve gaz problemleri meydana gelir.
  • Baklagil alerjisi olanların mercimek tüketiminden kaçınması tavsiye edilir. Hassas bünyeli insanlarda mercimek tüketimi sonrasında rinit ya da ciltte kızarıklık gibi alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabilir.

Mercimeğin Besin Değeri

100 gram Mercimek (çiğ) içindekiler:

Besin Öğesi Miktar
Enerji 353 kcal
Karbonhidrat 63,00 gr
Yağ 1,00 gr
Protein 25,00 gr
Diyet Lifi 10,70 gr
Vitamin B9, B1
Mineral Demir, Fosfor, Çinko

Mercimek Nasıl Kullanılır

Mercimeğin kullanımı: Mercimek ülkemizde en fazla çorba yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca mercimekten salata, köfte, yahni gibi yiyecekler hazırlanmaktadır. Mercimek unu başka Hint mutfağında sos ve çorba üretiminde kullanılmaktadır. Son yıllarda ülkemizde de farklı amaçlarla kullanılan mercimek unu üretimi ve kullanımı artmaktadır. Mercimek unu özellikle tahıl unlarına karşı hassasiyeti olanlar için hazırlanan gıdalarda kullanılmaktadır.

Mercimek Nasıl Pişirilir

Mercimek Yemekleri

Mercimek Resimleri

Mercimek2.jpg

Mercimek-bitkisi.jpg

İlgili Maddeler

Halisinden.com'da Mercimek

Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Mercimek ürünleri için lütfen tıklayın:

Halisinden.com'da Mercimek ürünleri

Kaynakça

  1. Tarım Ürünleri Piyasaları: Mercimek, Tarımsal Ekonomi̇ ve Poli̇ti̇ka Geli̇şti̇rme Ensti̇tüsü (TEPGE) Yayınları
  2. G. Şahin, 2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye’de Mercimek (Lens culinaris Medik) Yetiştiriciliği, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4): 1665-1696. 2016
  3. https://kuranfihristi.net/fihrist/hzmusa-as