Kayısı
Kayısı (Prunus armeniaca) gülgiller familyasından anavatanı Orta Asya’dan Kuzey Çin’e kadar uzanan yüksek rakımlı bölge olan bir ağaç türü ve bu ağacın meyvesidir. Tek ve sert çekirdekli, sulu bir meyve olan kayısı 1,5-2,5 cm çapında sarı, kavuniçi ya da kırmızı renklidir. Taze iken sofralık olarak tüketilen kayısı ülkemizde özellikle Malatya civarında kurutularak da değerlendirilmektedir. Dünyada en fazla yaş kayısı üretimi yapılan ülke Türkiye'dir. Kayısı diyet lifi, A ve C vitaminleri yanında sağlık için önemli çeşitli mineral maddeler bakımından zengin bir meyvedir. Kayısı tüketimi kabızlığı önler ve kemik sağlığına destek olur.
İçindekiler
Kayısı Hakkında Bilgiler
Kayısı İsminin Anlamı ve Kaynağı: Kayısı kelimesi Farsça “qaysi” ya da “kaysi” kelimesinden dilimize geçmiştir. [1]
Kayısının Diğer İsimleri: Zerdali, hüdai, mişmiş
Kayısının Latince (bilimsel) İsmi: Prunus armeniaca
Kayısının İngilizcesi: Apricot
Kayısının Dünyada Yetiştiği Yerler: Kayısı coğrafik olarak Avrupa, Orta Asya, Amerika ve Afrika kıtalarında yetiştirilmektedir. Türkiye dünya yaş kayısı üretiminde lider ülkedir. Özbekistan, İran, Cezayir ve İtalya diğer büyük üretici ülkeler olarak öne çıkmaktadır.
Kayısının Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde kayısı en fazla Malatya ve çevresinde yetiştirilmektedir. Ülkemizde üretilen yaş kayısının yarısından fazlası Malatya’dan elde edilmektedir. İlave olarak Mersin, Kahramanmaraş, Elazığ, Antalya ve Iğdır önemli kayısı üretim merkezleridir.
Kayısının Çeşitleri: Dünyada üretimi yapılan çok sayıda kayısı çeşidi bulunmaktadır. Öne çıkan çeşitler arasında Şekerpare, Hacıhaliloğlu, Kabaaşı Hasanbey, Alyanak, Thyrinte, Ninfa, Canino, Luizet, Paviot, Goldrich, Harcot, Katy, Tomcot, Moorpark ve Perfection sayılabilir. Ülkemizde en yaygın üretilen çeşit Hacıhaliloğlu’dur. Hacıhaliloğlu az sulu, orta irilikte ve ince kabuklu olup kurutmalık olarak değerlendirilir. Sofralık çeşitler arasında öne çıkan Hasanbey iri, tatlı ve çekirdeği meyve etine yapışık olmayan karakteristik özelliklere sahiptir. Halk arasında sofralık olarak rağbet gören şekerpare çeşidinde meyveler küçük ve çok tatlıdır. Meyve kabuğu genellikle benekli olan Şekerpare yaygın olarak Malatya ve Iğdır’da yetiştirilmektedir.
Kayısının Mevsimi: Yetişme ve hasat zamanı türe ve iklim koşullarına bağlı olarak değişmekle birlikte genel olarak kayısı hasadı Mayıs ayında başlar ve Eylül ayı ortasına kadar devam eder. Ülkemizde yetiştirilen türlerin büyük çoğunluğu Haziran ayından Temmuz sonuna kadar geçen zaman diliminde olgunlaşarak hasada hazır hale gelir.
Kayısı Helal midir: Kayısının tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.
Kayısı Hakkında Ayet ve Hadisler:
Kayısının Faydaları
- Kayısı diyet lifi bakımından zengin bir meyve olduğundan özellikle kabızlık sorunu çeken kişilerin tüketmesi tavsiye edilmektedir. 100 gram kuru kayısı günlük ihtiyacımız olan diyet lifinin dörtte birini sağlamaktadır.
- Yaş kayısı bileşiminde bulunan kayda değer miktarlarda C vitamini, potasyum ve diyet lifi ile kalp sağlığı için önemli bir meyvedir. C vitamini kalbi serbest radikallerin zararından korur, potasyum tansiyonu azaltıcı etki sağlar ve diyet lifi kolesterolün damarlarda birikmesine engel olur.
- İçerdiği kalsiyum, fosfor, demir ve manganez gibi mineraller sayesinde kayısı kemik sağlığının korunması ve osteoporozun (kemik erimesi) önlenmesine yardımcı olur.
- Kuru kayısı mükemmel bir A vitamini kaynağıdır. 100 gr kuru kayısı tüketildiğinde günlük A vitamini ihtiyacının %23’ü karşılanır. Kayısı gibi A vitamini içeriği yüksek gıdaların düzenli tüketimi göz sağlığı açısından faydalıdır.
Kayısının Zararları ve Kayısının Yan Etkisi
- Normal gıda miktarlarında tüketilen yaş kayısının bilinen bir zararı ya da yan etkisi bulunmamaktadır. Diğer taraftan olgunlaşmamış kayısının tüketimi mide bozulmasına yol açabilir.
- Kuru kayısılar genellikle kükürtlenerek korunmaktadır. Astım rahatsızlığı olanların kükürtlenmiş kayısıdan uzak durmaları tavsiye edilmektedir.[2]
- Kayısı çekirdeğinde bulunan amigdalin vücutta sindirildiğinde siyanür zehirlenmesi ortaya çıkabilir. Tatlı kayısı çekirdeklerinde amigdalin miktarı sınırlıdır. Ancak acı çekirdekler yüksek amigdalin içeriği nedeniyle tüketilmemelidir [3]
Kayısının Besin Değeri
100 gram Yaş Kayısı içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 48 kcal |
| Karbonhidrat | 11,00 gr |
| Yağ | 0,40 gr |
| Protein | 1,40 gr |
| Diyet Lifi | 2,00 gr |
| Vitamin | C, A, E |
| Mineral | Potasyum |
100 gram Kuru Kayısı içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 241 kcal |
| Karbonhidrat | 63,00 gr |
| Yağ | 0,50 gr |
| Protein | 3,40 gr |
| Diyet Lifi | 7,00 gr |
| Vitamin | A, E, B3 |
| Mineral | Potasyum, Demir, Fosfor, Manganez |
Kayısı Nasıl Kullanılır
Kayısının kullanımı: Yaş kayısı sofralık meyve olarak doğrudan tüketilir. Çekirdeği tatlı olan kayısı türlerinin tohumu kavrularak ya da çiğ olarak yenilir. Kayısı gerek ev tüketiminde ve gerekse endüstriyel üretimde marmelat ve reçel yapımında en fazla kullanılan meyvelerden birisidir. Ayrıca kayısı meyve suyu üretiminde kullanılan önemli bir hammadedir.
Kayısı Nasıl Pişirilir
Kayısı Yemekleri
Kayısı Resimleri
İlgili Maddeler
Halisinden.com'da Kayısı
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Kayısı ürünleri için lütfen tıklayın:
Kaynakça
- ↑ Kayısı B. M. Alma, Kayısı, Kuruyemiş Ansiklopedisi, Overteam Yayınları.
- ↑ Link, R. Apricot Benefits the Liver, Eyes & Digestive System. https://draxe.com/apricot/
- ↑ Chaouali, N., Gana, I., Dorra, A., Khelifi, F., Nouioui, A., Masri, W., Belwaer, I.,Ghorbel, H., Hedhili, A., “Potential Toxic Levels of Cyanide in Almonds (Prunus amygdalus), Apricot Kernels (Prunus armeniaca), and Almond Syrup”. ISRN Toxicology, 610648, 1-6, 2013.
