Karabuğday

Halisinden Gıda Ansiklopedisi sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Karabuğday.jpg

Karabuğdayın kuzukulağıgiller familyasından anavatanı Asyanın güneybatı bölgeleri olan geniş yapraklı tek yıllık otsu bir bitki ve bu bitkinin gıda olarak kullanılan tahıl benzeri tohumlarıdır. İsmi benzese de buğdaydan tamamen farklı bir türdür. Yetiştirme koşullarına bağlı olarak 60-120 cm boyunda, tek köklü karabuğday bitkisinin üçgen şekilli yaprakları ve beyaz ya da pembe renkli çiçekleri vardır. Gıda olarak kullanılan karabuğday tohumları keskin hatlı, üçgen şekilli ve kırmızımsı-kahverenegi renklidir. Besin bileşenleri bakımından tahıllara benzerlik gösteren karabuğday diyet lifleri, çeşitli vitaminler ve mineraller bakımından zengin bir kaynaktır. Ayrıca karabuğdayın bileşiminde elzem aminoasitleri içeren proteinler ve diyet lifi olarak işlev gören dirençli nişasta bulunmaktadır. Karabuğday tüketimi kan şeker seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olur ve kalp sağlığına faydalıdır

Karabuğday Hakkında Bilgiler

Karabuğdayın İsminin Anlamı ve Kaynağı: Karabuğday kelimesinin kökeni tam olarak bilinmemektedir. Diğer taraftan ülkemizde son yıllarda tanınmaya başlayan bu bitki; tohumlarının genel olarak buğday gibi un haline getirildikten sonra kullanılması, kullanım alanının buğday ile benzerlik göstermesi ve esmer rengi nedeniyle karabuğday olarak isimlendirilmiştir.

Karabuğdayın Diğer İsimleri: Greçka

Karabuğdayın Latince (bilimsel) İsmi: Fagopyrum

  • Yaygın karabuğday:Fagopyrum esculentum
  • Tatar karabuğdayı: Fagopyrum tartaricum

Karabuğdayın İngilizcesi: Buckwheat

Karabuğdayın Dünyada Yetiştiği Yerler: Dünyada en fazla karabuğday üretilen ülkeler Rusya, Çin, Ukrayna ve Fransa’dır.[1]

Karabuğdayın Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde karabuğday yetiştiriciliği ile ilgili deneme çalışmaları son yıllarda yapılmaya başlanmıştır. İlk olarak Bilecik’e bağlı farklı köylerde ve İzmir’in Ödemiş ilçesinde yetiştirilen karabuğdayın ülkemiz toprak ve iklim şartlarında alternatif ürün olarak değerlendirilebileceği belirlenmiştir.

Karabuğdayın Çeşitleri: Yaygın karabuğday (Fagopyrum esculentum) ve tatar karabuğdayı (Fagopyrum tartaricum) dünyada gıda kaynağı olarak yetiştiriciliği yapılan karabuğday türleridir. Dünyada yetiştiriciliği en fazla yapılan yaygın karabuğdayın farklı iklim ve toprak şartlarına uygun olacak şekilde geliştirilmiş çok sayıda varyetesi bulunmaktadır. Ülkemiz Tarımsal Araştırma Enstitüleri tarafından geliştirilerek Güneş ve Aktaş isimleri ile tescil ettirilen iki farklı karabuğday çeşidi vardır.[2]

Karabuğdayın Mevsimi: Karabuğday ekimi ilkbaharda don olayları bittikten sonra herhangi bir zamanda başlar ve sonbahar donlarından 12 hafta öncesine kadar devam eder. Genellikle ekim yapıldıktan 10-12 hafta sonra bitki tanelerinin %75’i kahverengileştiğinde karabuğday hasat edilir. Ülkemizde son yıllarda başlanan karabuğday yetiştiriciliğinde hasat Temmuz ayında yapılmaktadır.

Karabuğday Helal midir: Karabuğdayın tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur. Ancak karabuğdaydan elde edilen alkollü içeceklerin içilmesi haramdır.

Karabuğday Hakkında Ayet ve Hadisler:

Karabuğdayın Faydaları

  • Karabuğday içerdiği B3, B2 ve B5 vitaminleri; magnezyum, manganez ve fosfor mineralleri, diyet lifleri ve antioksidan etkili çeşitli bileşikler ile sağlıklı beslenme açısından çok değerli bir gıda maddesidir. Ayrıca karabuğday kullanım alanı bakımından buğdaya benzemekle birlikte bileşiminde gluten içermemesi nedeniyle çölyak hastaları için geliştirilen ürünlerin zenginleştirilmesinde kullanılmaktadır.
  • Yapılan klinik çalışmalar karabuğdayın vücutta enflamasyonu azaltıcı ve kolesterol seviyesini düzenleyici etkileri ile kalp sağlığına faydalı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Karabuğdayın yapısında bulunan polifenolik yapıdaki rutin ve kuersetin isimli bileşikler yüksek tansiyonu engelleyici etki göstererek kalp hastalıkları riskini azaltır.
  • Hayvan denemeleri karabuğdayın kan şeker seviyesini düşürücü etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Nitekim diyabet hastaları ile yapılan klinik çalışmalar karabuğday tüketiminin kan şeker seviyesinin azaltılmasına yardımcı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bileşiminde bulunan kiro-inozitol isimli bileşik hücrelerde insülin hassasiyetini arttırarak kan şeker seviyesini düzenleyici etki gösterir. Bu nedenle karabuğday diyabetliler için sağlıklı bir gıda seçeneğidir.
  • Karabuğday sindirim sistemi sağlığı için çok önemli olan diyet liflerinin mükemmel bir kaynağıdır. Yüz gram karabuğday tüketimi günlük ihtiyacımız olan diyet lifinin yaklaşık %40’ını almamızı sağlar. Karabuğdayda bulunan diyet lifleri sindirimi kolaylaştırarak bağırsak kanserlerini önleyici etki gösterir.[3]

Karabuğdayın Zararları ve Karabuğdayın Yan Etkisi

  • Karabuğdayın gıda miktarında tüketimi sağlıklı insanlarda istenmeyen yan etkilere yol açmaz; diğer taraftan aşırı miktarda tüketimi içerdiği diyet lifleri nedeniyle sindirim problemlerine neden olabilir.
  • Karabuğday bazı insanlarda iç bulantısı, kusma, baş dönmesi ve kaşıntı gibi semptomplarla ortaya çıkan alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
  • Yüz gram karabuğday 343 kcal enerji sağladığından fazla miktarda tüketimi kilo artışı yapabilir.

Karabuğdayın Besin Değeri

100 gram Karabuğdayın içindekiler:

Besin Öğesi Miktar
Enerji 343 kcal
Karbonhidrat 71,50 gr
Yağ 3,40 gr
Protein 13,25 gr
Diyet Lifi 10,00 gr
Vitamin B3, B2, B5
Mineral Manganez, Magnezyum, Fosfor

Karabuğday Nasıl Kullanılır

Karabuğdayın kullanımı: Karabuğday insan beslenmesinde gıda olarak kullanılması yanında hayvancılıkta yem bitkisi ve arıcılıkta nektar kaynağı olarak değerlendirilir. Karabuğday taneleri bütün halde pilav, salata ve çorba gibi yiyeceklerin hazırlanmasında; öğütüldükten sonra elde edilen unu tek başına ya da diğer unlarla karıştırılarak ekmek, kek ve kurabiye gibi fırıncılık ürünler ile bisküvi, makarna ve erişte üretiminde kullanılır. Ayrıca değişik ülkelere ait mutfak kültürlerinde karabuğdaydan çeşitli geleneksel yiyecekler hazırlanmaktadır. Çiçekleri kokulu bir bitki olan karabuğday arıcılar için mükemmel bir nektar kaynağıdır. Özellikle Kuzey Amerika’da çok rağbet gören koyu renkli karabuğday balı güçlü bir aromaya sahiptir. Karabuğday bitkisinin yeşil kısımları ve tohumlarından çiftlik ve kümes hayvanlarının beslenmesinde faydalanılır.[4]

Karabuğday Nasıl Pişirilir

Karabuğday Yemekleri

Karabuğday Resimleri

Karabuğday-bitkisi.jpg Karabuğday2.jpg

İlgili Maddeler

Halisinden.com'da Karabuğday

Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Karabuğday (Greçka) ürünleri için lütfen tıklayın:

Halisinden.com'da Karabuğday (Greçka) ürünleri

Kaynakça

  1. http://www.factfish.com/statistic/buckwheat%2C%20production%20quantity
  2. D. Katar ve N. Katar, Eskişehir Ekolojik Koşullarında Farklı Karabuğday (Fagopyrum esculentum Moench) Çeşidinde Uygun Ekim Normunun Belirlenmesi, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26 (1):31-39, 2017.
  3. https://draxe.com/buckwheat-nutrition/
  4. H. Dizlek ve ark. Karabuğday’ın (Fagopyrum esculentum Moench) Bi̇leşi̇mi̇ ve Gıda Sanayiinde Kullanım Olanakları, Gıda, 34 (5): 317-324, 2009.