Selüloz (E460)
Selüloz ya da Avrupa Birliğinin verdiği adıyla E460 gıda katkı maddesi olarak kullanılan polisakkarit yapıda bir karbohidrattır. Bitki hücre duvarlarının yapı taşı bileşiklerinden olan selüloz dünyada en yaygın bulunan organik bileşiktir. Selüloz molekülü ilk olarak 1838 yılında Fransız kimyager Anselme Payen tarafından bitkisel materyalden izole edilerek kimyasal formülü ortaya konulmuştur. Odun pulpu ya da pamuktan elde edilen ticari selüloz tatsız ve kokusuz olup suda çözünmez. Selüloz yüzlerce glukoz monomerinin doğrusal bir zincir halinde bir araya gelmesiyle meydana gelir. Selüloz gıda sanayinde kıvam arttırıcı, emülgatör, dolgu malzemesi, diyet lifi ve topaklanma önleyici özellikleri ile katkı maddesi olarak kullanılır. Diyet lifi özelliğindeki selüloz insan vücudunda sindirilmeyip kalın bağırsaklarda fermente edilir. Selüloz diyet lifi olarak tüketici tercihine sunulan gıda takviyelerinin başlıca bileşenlerindendir. Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddeleri Yönetmeliği selülozun katkı maddesi olarak kullanım miktarında herhangi bir sınırlama yapmamıştır.
İçindekiler
Selüloz Hakkında Bilgiler
Selülozun Diğer İsimleri:
Selülozun Avrupa Birliği Kodu: E460
Selülozun Kimyasal Formülü: (C6H10O5)n
Selülozun İngilizcesi: Cellulose
Canlılarda Selüloz
Bitki hücrelerinin yapı taşı bileşiklerinden olan selüloz tüm bitkisel materyallerin yaklaşık ⅓’ünü meydana getirir. Geviş getiren hayvanlar ve bazı böcekler tarafından sindirilebilen selülöz insan vücudunda sindirilemeyip kalın bağırsakta bulunan mikroorganizmalar tarafından fermente edilir. Uygun gelişim şartlarında bazı bakteriler selüloz üretirler. Biyolojik olarak uyumlu bir molekül olan bakteriyel selülöz insanlarda açık yaraların kapatılmasında pansuman malzemesi olarak kullanılmaktadır.
Selülozun Kullanım Amacı
- Selüloz; gıda, kağıt, tekstil, plastik, ilaç ve kimya endüstrilerinde çok geniş bir kullanım alanı olan bir moleküldür.
- Gıda katkı maddesi olarak salata soslarında kıvam arttırıcı ve emülsifiye edici; rende peynirler, toz içecek karışımları ve bazı baharatlarda topaklanma önleyici işlevi için kullanılan selüloz bazı gıdaların formülasyonlarına ürünün diyet lifi içeriğini arttırmak için ilave edilir. Ayrıca vücutta sindirilmediği için enerji sağlamayan selüloz kalorisi azaltılmış diyet gıdalarda dolgu malzemesi olarak kullanılmaktadır.
- Selüloz kağıt ve karton üretiminin başlıca hammaddesidir. Kağıt hamuru imalatı yapan fabrikalar günümüzde selüloz fabrikaları olarak bilinir ve buralarda başta odun olmak üzere farklı hammaddelerden selüloz üretimi yapılmaktadır. Elde edilen selülozdan daha sonra uygun yöntemler kullanılarak farklı niteliklerdeki kağıtlar üretilmektedir.
- Gıda ambalajlanmasında kullanılan plastik malzemelerden selofan selülozdan elde edilir. Biyolojik olarak parçalanabilen özellikteki selofan çok ince ve şeffaf olup su buharını geçirmez.
- Selüloz tekstil endüstrisinde bitkisel ipek (rayon) üretiminde kullanılır.
- Selülozdan elde edilen mikrokristalin selüloz ilaç sektöründe tablet formundaki ilaçların üretiminde kullanılır. Mikrokristalin selüloz tablet ilaçların formülasyonunda kıvam verici ve stabilizatör olarak işlev görür.
- Kimya endüstrisinde selüloz yapıştırıcı imalatında kullanılan hammaddelerdendir. Özellikle duvar kağıtlarının yapıştırılmasında kullanılan yapıştırıcı maddeler selülozdan elde edilmektedir.
Selüloz Helal midir?
Selülozun tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.
Selülozun Sağlığa Etkileri
- Olumlu etkiler:
- Selüloz çözünmez diyet lifi özelliği ile kabızlık gibi sindirim rahatsızlıklarını önler ve bağırsak florasını olumlu etkileyerek prebiyotik etki gösterir.
- Tüketildiğinde enerji vermeyen ve doygunluk sağlayan selüloz kilo vermeye ve korumaya yardımcı olur.
- Selüloz gibi çözünmez liflerin tüketimi kalın bağırsakta divertiküler hastalık (kalın bağırsak iç yüzeyinin kese şeklinde fıtıklaşması) riskini azaltır.
- Selüloz sindirimi yavaşlattığı için kan şeker seviyesinde ani değişimleri engeller.
- Olumsuz etkiler:
- Fazla miktarda selüloz tüketimi gaz ve şişkinlik gibi sindirim problemlerine yol açabilir. Ayrıca yeteri kadar su içmeden aşırı miktarda selüloz içeren gıdaların tüketimi ince bağırsaklarda hareketi sınırlayabilir.
Selüloz Nasıl Üretilir
Selülozun üretimi: Endüstriyel selüloz genellikle odun pulpu ya da pamuktan elde edilmektedir. Gıdalarda katkı maddesi olarak kullanılan selüloz bitkisel hammaddeden kimyasal işlemlerle lignin ve hemiselülozun uzaklaştırılması ile elde edilen saf selülozun kimyasal modifikasyonu ile üretilir. Ayrıca son yıllarda başta Glukonobakter olmak üzere çeşitli mikroorganizmalar kullanılarak biyosentez yoluyla selüloz üretilmektedir.
