Asetik Asit (E260)

Halisinden Gıda Ansiklopedisi sitesinden
(E 260 sayfasından yönlendirildi)
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Asetik-asit.png

Asetik asit ya da Avrupa Birliğinin verdiği adıyla E260 bitki ve hayvan dokularında doğal olarak bulunan bir organik asittir. Sirkenin başlıca bileşeni olan asetik asit ticari olarak bakteriyel fermentasyon ya da metanoldan kimyasal sentez yoluyla elde edilmektedir. Kimyada bilinirliği çok eski zamanlara dayanan asetik asit ilk defa 8. yüzyılda müslüman bilim adamı Cabir bin Hayyan tarafından sirkeden distilasyon yoluyla konsantre edilerek üretilmiştir. Gıda sanayinde katkı maddesi olarak ve sirke üretiminde kullanılan asetik asit kimya sanayinin çok önemli bir hammaddesidir. Yapışkan, boya ve çeşitli plastiklerin üretiminde kullanılan bileşiklerin elde edilmesinde asetik asit reaktif madde ya da çözücü olarak işlev görmektedir. Gıdalarda kullanımı ile ilgili bir sınırlama olmayan asetik asit ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından katkı maddeleri için oluşturulan GRAS (Genellikle Güvenli Kabul Edilir) listesinde yer almaktadır.

Asetik Asit Hakkında Bilgiler

Asetik Asidin Diğer İsimleri: Etanoik asit, sirke asidi

Asetik Asidin Avrupa Birliği Kodu: E260

Asetik Asidin Kimyasal Formülü: C2H4O2

Asetik Asidin İngilizcesi: Acetic acid

Canlılarda Asetik Asit

Hayvan ve bitki dokularında doğal olarak bulunan asetik asit insan vücudunda bağırsaklarda emilir ve dokularda okside edilerek kullanılır. Canlılarda yağların oksidasyonu ile enerji üretimi süreçlerinin son aşaması olan Krebs döngüsünde asetil Koenzim A’dan Koenzim A’nın ayrılması ile asetik asit meydana gelir. Oluşan asetik asit daha sonra okside olarak organizmaya enerji sağlar.[1] Sirke ya da asetik asit bakterileri olarak bilinen mikroorganizmalar etanolü kullanarak asetik asit üretmektedir.

Asetik Asidin Kullanım Amacı

  • Gıda sanayinde sirke üretiminde kullanılan asetik asit gıda katkı maddesi olarak asitlendirme, lezzet verme, koruma ve şelatlama amacıyla kullanılır. Asidik gıdalarda tamponlayıcı işlevi gören asetik asit çeşitli gıda formülasyonlarında antimikrobiyel madde olarak yer almaktadır. Ketçap, mayonez, salata sosları ve turşu gibi gıdalarda asetik asit karakteristik tat ve asitliğin oluşumu için kullanılmaktadır.[2]
  • Asetik asit kimya sanayinde pek çok bileşiğin elde edilmesinde kullanılmaktadır. Tahta tutkalı olarak kullanılan polivinil asetat üretiminde kullanılan asetat asetik asitten elde edilir. İçme sularının ambalajlanmasında kullanılan PET ambalajların eldesinde tereftalik asitten faydalanılmaktadır. Asetik asit tereftalik asitin üretiminde çözücü olarak işlev görür.
  • Asetik asit zayıf bir organik asittir ve evlerde seyreltik çözeltilerinden temizleyici olarak faydalanılır.
  • Boya sanayinde asetik asit mürekkep ve boya üretiminde kullanılır.

Asetik Asit Helal midir

Asetik asitin tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.

Asetik Asidin Sağlığa Etkileri

Asetik asitin katkı maddesi olarak kullanıldığı gıdalar ile sirke içeren ürünlerin gıda miktarında kullanımı genellikle güvenilirdir. Ayrıca asetik asitin çeşitli sağlık faydaları bulunmaktadır.

  • Olumlu Etkiler:
    • Yapılan araştırmalar asetik asitin kilo kontrolünde etkili bir bileşik olduğunu ortaya koymuştur. Hayvan denemelerinde asetik asitin iştah azaltarak ve yağ yakılmasını teşvik ederek kilo kontrolüne yardımcı olduğu belirlenmiştir.
    • Asetik asit tüketimi kan şeker seviyesinin hızlı bir şekilde yükselmesine engel olur.
  • Olumsuz Etkiler:
    • Etken bileşeni asetik asit olan sirkenin fazla miktarda tüketimi diş minesinin aşınmasına yol açabilir.
    • Konsantre asetik asit cilde temas ettiğinde tahrişe yol açar.

Asetik Asit Nasıl Üretilir

Asetik asidin üretimi: Asetik asit ticari olarak fermentasyon ya da kimyasal sentez yoluyla elde edilmektedir. Fermentasyon ile üretimde odun parçaları, çiftlik ya da değirmen atıkları Acetobacterium aceti, Acetobacter xylinum gibi mikroorganizmalar ile fermentasyon işlemine tabi tutularak asetik asit ve yan ürünler elde edilir. Daha sonra saflaştırma işlemi ile asetik asit eldesi sağlanır. Üzümden sirke üretimi ile asetik asit eldesinde öncelikle meyvede bulunan şekerler mayalar yardımı ile etanole dönüştürülür, daha sonra asetik asit bakterileri etanolü kullanarak asetik asit üretirler. Son aşamada distilasyon işlemi ile %98-99’luk asetik asit elde edilir. Kimya sanayinde kullanılan asetik asit genellikle metanolun karbonilasyonu ile üretilmektedir. Bu yöntemde metanol bir metal katalizör eşliğinde karbon monoksit ile tepkimeye girerek asetik asiti oluşturur.

İlgili Maddeler

Kaynakça

  1. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/90407/mod_resource/content/0/Tıbbi%20Biyoloji%204.%20Hafta%20.pdf
  2. F. Kalyoncu, Gıda Sanayi̇nde Sıklıkla Kullanılan Anti̇fungal Katkı Maddeleri̇, e-Journal of New World Sciences Academy, 3:465-473, 2008.