Boza
Boza darı (akdarı), mısır, buğday, pirinç, arpa veya yulaf gibi farklı tahılların pişirildikten sonra şeker ilavesi ile tatlandırılıp fermente edilmesiyle elde edilen kıvamlı geleneksel bir içecektir. Ülkemizde genellikle darıdan elde edilen boza açık sarı renge ve ekşimsi-tatlı bir lezzete sahiptir. Tarihi kaynaklar boza gibi tahıl esaslı fermente içeceklerin binlerce yıllık bir geçmişi olduğunu belirtmektedir. Bozanın tüketimi 10. yüzyıldan itibaren Orta Asya Türkleri arasında yaygınlaşmıştır. Ferahlatıcı bir kış içeceği olarak özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde çok yaygın tüketilen boza günümüzde Orta Asya ve Kafkaslardan, Balkanlar ve bazı Arap ülkelerine kadar geniş bir coğrafyada bilinmektedir. Farklı hammaddelerden ve standart olmayan fermentasyon proseslerinin kullanılmasıyla elde edilen bozaların bileşimleri ve besin değerleri değişebilmektedir. Boza protein, karbohidrat ve diyet lifi çeriğiyle besleyici bir ürün olması yanında probiyotik özelliğe sahip çeşitli laktik asit bakterilerinin kaynağıdır. Enerji verici bir içecek olması ile özellikle sporcular tarafından tüketilmesi önerilen boza; sindirim sistemi sağlığına destek olarak hazmı kolaylaştırır.
İçindekiler
Boza Hakkında Bilgiler
Boza İsminin Anlamı ve Kaynağı: Farsça’da darı anlamındaki buze ile ilişkilendirilmekle birlikte kaynaklar boza kelimesinin, eski Türk Lehçelerinden olan Çağatayca’da darıdan yapılan ekşi içecek anlamındaki buksum kelimesi ile eş kökenli olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle boza kelimesinin Türkçe’den Farsça’ya geçme ihtimali de söz konusudur.
Bozanın Diğer İsimleri:
Bozanın İngilizcesi: Boza
Bozanın Dünyada Üretildiği Yerler: Türklere ait geleneksel bir içecek olan boza Osmanlı İmparatorluğunun geçmişte nüfuz alanına giren tüm coğrafyalarda bilinmektedir. Balkan ülkeleri, Kafkasya, bazı Arap ülkeleri, İran ve bazı Afrika ülkelerinde boza farklı tahıllar kullanılarak üretilmektedir.
Bozanın Türkiye'de Üretildiği Yerler: Ülkemizde boza genellikle küçük ölçekli üreticilerde veya evlerde üretilmektedir. Son yıllarda soğuk zincir altında satışın yaygınlaşması ile endüstriyel ölçekte boza üretimi yapılmaya başlanmıştır. İstanbul, Ankara ve Bursa gibi şehirlerimizde endüstriyel boza üretimi yapan işletmeler bulunmaktadır.
Boza Çeşitleri: Boza elde edildiği tahıla bağlı olarak farklı çeşitlerde üretilir. Ayrıca fermentasyon süresine bağlı olarak boza tatlı ya da ekşi olabilmektedir. Fermentasyon süresi uzadıkça bozanın tadı ekşileşmektedir. Boza günümüzde farklı meyve aromaları ve renk maddeleri kullanılarak çeşitlendirilmektedir.
Boza Helal midir: Boza, laktik asit ve alkol fermentasyonlarının eş zamanlı gerçekleşmesi ile meydana geldiğinden az miktarda da olsa alkol içerebilir. Bozadaki alkol içeriği en fazla fermentasyon süresinden ve üretimden sonra ürünün uygun şartlarda muhafaza edilip edilmemesinden etkilenir. Fermentasyon süresi arttıkça ya da son ürün uygun şartlarda tutulmadığında bozanın alkol oranı artar. Türk Standartları Enstitüsü Boza Standardına göre tatlı ya da ekşi bozalarda alkol oranı %2’den fazla olamaz. Yapılan araştırmalarda [1] ülkemizde üretilen bozalarda alkol oranının çok düşük (%0,6’dan az) olduğu ya da hiç bulunmadığı belirlenmiştir. Din bilginlerinin çoğuna göre, üretiminde kullanılan fermentasyon süresinin kısa olması ve üretimden sonra hemen (1-3 gün içinde) tüketilmesi durumunda boza caizdir. Bu yaklaşım, bozaya alkolün dışarıdan katılmadığı gerçeğini ve Peygamber Efendimizin (SAV) çoğu sarhoş eden şeyin, azını da içmek haramdır şeklindeki Hadis-i Şerifini esas almaktadır. Kısa süreli fermentasyon ile elde edilen boza çok fazla içilse dahi sarhoş etmeyeceği için tüketiminin mahzurlu olmadığı sonucuna varılmaktadır. Diğer taraftan piyasada bulunan ya da evde yapılan boza uygun şartlarda muhafaza edilmezse fermentasyon devam edeceği için alkol oranı artar. Bu şekilde üretimden sonra uzun süre bekleyen ya da uzun fermentasyon süresi ile elde edilen ve tatları daha ekşi bozaların tüketimi dinen şüpheli olduğundan dikkatli olunması gereklidir. Bozanın köpürüp kabarması durumunda ise kesinlikle sakınılmalıdır.[2]
Bozanın Faydaları
- Yüksek kalorili bir içecek olan boza enerji verici özelliği ile sporculara ve yoğun fiziksel aktivite gerektiren işlerde çalışanlara tavsiye edilir.
- Boza probiyotik özelliğe sahip çeşitli laktik asit bakterilerini içerdiğinden sindirim sistemi sağlığına faydalıdır. Ayrıca bozanın bileşimindeki laktik asit hazmı kolaylaştırıcı etki yapar.
- Sağlıklı bir hayat için diyet lifleri düzenli olarak alınması gereken besin bileşenleridir ve tahıllardan elde edilen bozanın bileşiminde bir miktar diyet lifi bulunmaktadır.
- Boza tahıllardan kaynaklanan çeşitli antioksidan bileşikleri içermektedir. Yapılan çalışmalar antioksidanların vücudu serbest radikallerin zararlı etkilerinden koruduğunu ortaya çıkarmıştır.
Bozanın Zararları ve Bozanın Yan Etkisi
- Makul miktarlarda içilen boza herhangi bir yan etki oluşturmamaktadır. Bununla birlikte aşırı boza tüketimi gaz, şişkinlik ya da ishal gibi sindirim rahatsızlıklarına yol açabilir.
- Bir su bardağı boza yaklaşık 150-200 kcal enerji sağladığından fazla tüketimi kilo artışlarına neden olabilir.
Bozanın Besin Değeri
100 gram bozanın içindekiler[3]:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 74 kcal |
| Karbonhidrat | 15,57 gr |
| Yağ | 0,60 gr |
| Protein | 0,64 gr |
| Diyet Lifi | 1,73 gr |
| Vitamin | Az miktarda |
| Mineral | Az miktarda |
Boza Nasıl Yapılır
Bozanın üretimi: Ülkemizde geleneksel boza üretiminde genellikle darı kullanılmaktadır. İlk aşamada darı yabancı maddelerden arındırılır ve öğütülerek irmik elde edilir. Daha sonra irmik sıcak su içine atılarak kazanlarda 1-2 saat süreyle kaynatılır. Pişirilen karışım soğutulduktan sonra sulandırılır ve süzülür. Elde edilen süzüntüye %20 civarında şeker ve maya olarak önceki üretimden %2-3 boza katılır ve karışım 25-30 C sıcaklıkta 24 saat fermentasyona bırakılır. Fermentasyon sonrasında boza soğutularak tüketime hazır hale getirilir.[4]
Boza Nasıl Pişirilir
Boza Yemekleri
Halisinden.com'da Boza
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Boza ürünleri için lütfen tıklayın:
Boza Resimleri
İlgili Maddeler
Kaynakça
- ↑ H. Levent, Ö. A. Cavuldak, Geleneksel Fermente Bir İçecek: Boza, Akademik Gıda. 15(3): 300-307, 2017.
- ↑ https://sorularlaislamiyet.com/bozada-alkol-oldugu-soyleniyor-boza-icilebilir-mi-boza-icmekle-haram-bir-fiil-islenmis-olur-mu
- ↑ http://www.turkomp.gov.tr/food-465
- ↑ A. Meriç, Trakya Bölgesinde Üretilen Bozaların Bazı Fizikokimyasal ve Mikrobiyolojik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, 2010.
