Akdarı

Halisinden Gıda Ansiklopedisi sitesinden
(Boz Darı sayfasından yönlendirildi)
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Akdarı.jpg

Halk arasında bazen darı adıyla da anılan bitki için Mısır sayfasına bakın

Akdarı (Panicum miliaceum ) buğdaygillerden anavatanı Doğu ve Orta Asya olan tek yıllık otsu bir bitki ve bu bitkinin gıda ve yem sanayinde kullanılan tohumlarıdır. Kısıtlı yetiştirme şartlarına uyum gösteren akdarı sıcaklık ve kuraklığa dayanıklı bir bitkidir. Çok kısa yetişme zamanı ile avantajlı bir bitki olan akdarının bazı çeşitleri ekimden 60 gün sonra hasat olgunluğuna gelir. Şekil olarak mısıra benzemekle birlikte çok daha küçük boyuta sahip akdarı genellikle sarı ya da açık kahverengidir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde insanların temel gıda maddelerinden olan akdarı ülkemizde daha çok kanatlı hayvanların beslenmesinde ve boza yapımında kullanılır. Akdarı karbonhidrat, protein, B vitaminleri, diyet lifleri ve çeşitli mineraller bakımından zengin bir tahıldır. Sinir sistemi sağlığına olumlu etkileri olan çeşitli bileşikler içeren akdarının düzenli tüketimi tip-2 diyabet riskini azaltır.

Akdarı Hakkında Bilgiler

Akdarı İsminin Anlamı ve Kaynağı: Darı kelimesinin kökeni eski Türkçe’de her türlü ekin, tahıl anlamında kullanılan tarıg kelimesine dayanmaktadır. Açık renkli bir tahıl olan akdarı, darı kelimesine beyaz anlamındaki ak öneki ilavesi ile türetilmiştir.

Akdarının Diğer İsimleri: Kumdarı, boz darı, boza darısı

Akdarının Latince (bilimsel) İsmi: Panicum miliaceum

Akdarının İngilizcesi: Proso millet, white millet

Akdarının Dünyada Yetiştiği Yerler: Diğer tahılların yetiştirilmesinin zor olduğu iklim ve toprak şartlarında üretilebilen akdarı dünyada en fazla Hindistan, Nijer ve Çin’de yapılmaktadır.[1]

Akdarının Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Akdarı sıcaklık ve kuraklığa dayanıklı bir bitki olduğundan ülkemizde hemen hemen tüm bölgelerde yetiştirilebilmektedir. Ancak ülkemizde gıda olarak kullanımı sınırlı olan akdarının son yıllarda ekim alanlarında bir azalma meydana gelmiştir. Ülkemizde yıllar bazında değişmekle birlikte yaklaşık 7000 ton civarı akdarı üretimi yapılmaktadır.[2] İl bazında en fazla akdarı yetiştiriciliği Şanlıurfa ve Diyarbakır’da yapılmaktadır.

Akdarının Çeşitleri: Dünyada farklı özelliklere sahip çeşitli akdarı varyetelerinin ticari yetiştiriciliği yapılmaktadır. Literatürde yerel ve melezleme yoluyla geliştirilen yüzden daha fazla akdarı çeşidi olduğu belirtilmektedir. Ülkemizde genellikle tane rengi beyaza yakın açık renkli akdarı çeşitlerinin üretimi yapılmaktadır.

Akdarının Mevsimi: Ülkemizde genellikle Mayıs ve Haziran aylarında ekilen akdarı 60 - 90 gün arasında olgunlaşarak Ağustos ve Eylül aylarında hasat edilir.

Akdarı Helal midir: Akdarı tanelerinin öğütülmesi ile elde edilen unun tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur. Akdarı ülkemizde en fazla boza eldesinde kullanılmaktadır ve üretimde uygulanan fermentasyon süresinin uzun olması durumunda üründe alkol oluşacağı göz ardı edilmemelidir. Diğer taraftan kısa fermentasyon süresinin uygulanması ve üretimden sonra hemen tüketilmesi durumunda akdarıdan elde edilen bozanın içilmesi mahzurlu değildir. Daha ayrıntılı bilgi için Boza maddesine bakınız.

Akdarı Hakkında Ayet ve Hadisler:

Akdarının Faydaları

  • Akdarı B vitaminleri, çeşitli mineraller (bakır, manganez, fosfor, demir, magnezyum), diyet lifi bakımından zengin bir kaynaktır. Ayrıca akdarı önemli miktarda protein içermektedir ve protein kalitesi diğer tahılların çoğundan daha yüksektir.
  • Vücutta glukoz ve insülin salgılanmasının düzenlenmesinde rol oynayan magnezyum minerali bakımından zengin bir tahıl olan akdarının düzenli tüketimi tip-2 diyabet riskini azaltır. Yapılan araştırmalarda akdarının düzenli tüketildiği toplumlarda tip-2 diyabetin daha az görüldüğü belirlenmiştir.
  • Akdarı kemik ve diş sağlığı için çok önemli bir mineral olan fosforun harika bir kaynağıdır. 100 gram akdarı tüketimi ile günlük fosfor ihtiyacının yaklaşık %40’ı karşılanır.
  • Akdarı içerdiği diyet lifleri ile kalp hastalıkları riskini azaltır ve sindirim rahatsızlıklarını engeller.
  • Akdarının bileşiminde bulunan biyoaktif etkili bazı bileşikler sinir sistemi sağlığını faydalıdır.[3]

Akdarının Zararları ve Akdarının Yan Etkisi

  • Ölçülü olmak kaydıyla akdarının tüketimi kayda değer yan etkilere yol açmaz. Ancak bazı hassas bünyeli insanlarda akdarı alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
  • Bileşiminde bulunan goitrojen bileşikler vücutta iyot emilimini ve tiroid hormonunun salgılanmasını olumsuz etkilediğinden guatr rahatsızlığı olanların akdarıdan kaçınması tavsiye edilir.
  • Akdarı vücutta demir ve çinko gibi bazı minerallerin emilimini engelleyen çeşitli bileşikler içerir.

Akdarının Besin Değeri

100 gram Akdarının (çiğ) içindekiler:

Besin Öğesi Miktar
Enerji 378 kcal
Karbonhidrat 72,8 gr
Yağ 4,22 gr
Protein 11,02 gr
Diyet Lifi 8,5 gr
Vitamin B1, B3, B6
Mineral Bakır, manganez, fosfor, demir, magnezyum

Akdarı Nasıl Kullanılır

Akdarının kullanımı: Akdarı gelişmekte olan bazı ülkelerde temel gıda maddesi olarak kullanılır. Hamur yapma özelliği çok sınırlı olmasına rağmen gıda olarak kullanıldığı ülkelerde kahvaltılık gevrek, erişte ve çeşitli fırın ürünlerinin hazırlanmasında akdarıdan faydalanılır. Ülkemizde akdarı en fazla hayvan yemi olarak ve özellikle kanatlı hayvanların beslenmesinde değerlendirilir. Piyasada kuş yemi olarak da bilinen akdarı gıda sanayinde boza üretiminde kullanılmaktadır.

Akdarı Nasıl Pişirilir

Akdarı Yemekleri

Akdarı Resimleri

Akdarı-bitkisi.jpg Akdarı2.jpg

İlgili Maddeler

Halisinden.com'da Akdarı

Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Akdarı ürünleri için lütfen tıklayın:

Halisinden.com'da Akdarı ürünleri

Kaynakça

  1. C. Habiyaremye, et al. Proso Millet (Panicum miliaceum L.) and Its Potential for Cultivation in the Pacific Northwest, U.S.: A Review, Frontiers in Plant Science, 7:Article No: 1961, 2017.
  2. http://www.millermagazine.com/dunya-sorgum-ve-dari-pazari-2/.html
  3. S. Das, et al., Beyond Bird Feed: Proso Millet for Human Health and Environment, Agriculture, 9: 64, 2019.