Bezelye
Bezelye (Pisum sativum) baklagiller familyasından anavatanı Batı Asya olan tek yıllık bir bitki ve bu bitkinin sebze olarak kullanılan taze yeşil kabuğu ile beraber taneleri ya da yalnız taneleridir. Bezelye bitkisinin 10-15 cm’lik toprak derinliğindeki kökleri üzerinde yer alan nodüllerde bulunan simbiyotik bakteriler havanın serbest azotunu bağlayarak toprağın azotça zenginleşmesini sağlar. Kültüre alınan ilk bitkilerden olan bezelyenin gövdesi ince ve otsu yapılı; meyvesi ise bakla şeklindedir. Bezelyenin her bir baklasında 1-10 arasında küre şekilli tohum bulunur. Çeşit ve olgunlaşma durumuna bağlı olarak bezelye taneleri buruşuk ya da düz; sarımtraktan kahverengine kadar farklı renk tonlarındadır. En yaygın kullanılan sebzelerden olan bezelye taze ya da kuru olarak çeşitli yemek, çorba ve salataların hazırlanmasında kullanılır. Protein, diyet lifi, çeşitli mineral ve vitaminler bakımından zengin bir sebze olan bezelye; kan şeker seviyesini düzenleyici ve kalp hastalıkları riskini azaltıcı etkiye sahiptir.
İçindekiler
Bezelye Hakkında Bilgiler
Bezelye İsminin Anlamı ve Kaynağı: Bezelye İtalyanca’da baklagillerden malum sebze, Pisum sativum anlamında kullanılan pisello kelimesinden değişerek dilimize geçmiştir. Kelimenin ilk kökeni Eski Yunanca pison kelimesine dayanmaktadır.
Bezelyenin Diğer İsimleri:
Bezelyenin Latince (bilimsel) İsmi: Pisum sativum
Bezelyenin İngilizcesi: pea, sweet pea, green pea
Bezelyenin Dünyada Yetiştiği Yerler: Serin-ılıman ve yağışlı bölgelerde yetiştirilebilen bezelye en fazla Çin, Hindistan, Kanada ve Rusya’da üretilmektedir.[1]
Bezelyenin Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde bezelye yetiştiriciliği en fazla sırasıyla Marmara, Akdeniz ve Ege Bölgelerinde yapılmaktadır. Bursa, Hatay, Balıkesir, Adana ve İzmir en fazla bezelye üretilen illerimizdir. [2]
Bezelyenin Türleri: Yetiştiriciliği yapılan çok sayıda bezelye çeşidi bulunmaktadır. Tohum özelliklerine göre bezelyeler yuvarlak tohumlu, köşeli-buruşuk tohumlu ve şeker bezelyeler olmak üzere üç gruba ayrılır.
- Yuvarlak tohumlu bezelyeler: Tohumları düz, küre şekilli ve lekesiz olup yeşil ya da sarı renklidir. En yaygın çeşitler Menemen, Karagöz, Araka, Viktorya ve Heralda olan yuvarlak tohumlu bezelyeler genellikle konserve üretiminde kullanılır.
- Köşeli-buruşuk tohumlu bezelyeler: En önemli çeşitleri Sprinter, Lancet, Durana, Duplika, ve Hada isimleri ile bilinen bezelyelerin olgun tohumları silindirik şekilli veya köşeli, buruşuk ve sarımtrak yeşil veya yeşil renklidir. Bu çeşitler genellikle kuru bezelye olarak değerlendirilir.
- Şeker bezelyeler: En fazla yetiştiriciliği yapılan çeşitler Sultani ve Sweetpod’dur. Küre şekilli ve düz tohumlara sahip şeker bezelyeler taze yeşil kabuğu (baklası) ile birlikte yenilmektedir.[3]
Bezelyenin Mevsimi: Bezelye çeşidine ve yetiştirilecek bölgenin iklimi özelliklerine bağlı olarak farklı zamanlarda ekilir ve hasat edilir. Erkenci çeşitler Şubat ve Mart aylarında, geçci çeşitler ise Mart ayının ortasından itibaren ekilir. Sonbahar çeşitleri Kasım ve Aralık ayında ekilmektedir. İlkbaharda ekilen bezelyeler ortalama 12-16 hafta sonbaharda ekilenler ise 32 hafta sonra hasat olgunluğuna ulaşarak toplanır. [4] Taze bezelyeler Mayıs ayından itibaren tezgahlarda yerini alır.
Bezelye Helal midir: Bezelyein tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.
Bezelye Hakkında Ayet ve Hadisler:
Bezelyenin Faydaları
- Taze bezelye diyet lifi, protein, çeşitli vitamin ve mineraller (K, B1, manganez ve fosfor) bakımından zengin düşük kalorili bir sebzedir. Kuru bezelye ise özellikle diyet lifi, B vitaminleri ve demir minerali içeriği ile öne çıkmaktadır. 100 gram taze bezelye tüketildiğinde sadece 81 kcal enerji sağlarken; günlük ihtiyacımız olan K vitaminin %24’ü, B1 vitaminin %23’ü, manganezin %20’si ve fosforun %15’i alınır.
- Bitkisel protein kaynakları arasında önemli bir yeri olan bezelye aynı zamanda diyet lifi bakımından da zengin bir sebze olduğundan tüketildiğinde doygunluk hissi vermektedir. Bu özelliği ile bezelye kilo kontrolü için hazırlanan diyet listelerinde kullanılmaktadır
- Bezelye içerdiği besin bileşenleri ile kan şekerinin düzenlenmesine yardımcı olur ve özellikle tip-2 diyabet riskini azaltıcı etki sağlar.
- Bezelyede bulunan antioksidan özellikli bileşikler kanser ve kalp hastalıkları gibi kronik hastalıkların riskini ve enflamasyonu azaltıcı etkiye sahiptir.
Bezelyenin Zararları ve Bezelyenin Yan Etkisi
- Bezelyede bulunan fitik asit ve lektin antinutrisyonel özellik gösteren bileşiklerdir. Fitik asit vücutta demir, kalsiyum ve çinko minerallerinin absorpsiyonunu olumsuz etkilerken; lektin gaz ve şişkinlik gibi sindirim problemlerine yol açar. Bezelyenin çok sık tüketilmesi durumunda antinutrisyonel özellikli bileşiklerin etkisi ortaya çıkar. Özellikle sindirim problemlerinden kaçınmak için bezelyenin çok iyi bir şekilde pişirildikten sonra tüketilmesi tavsiye edilmektedir.
- Böbrek ve gut rahatsızlığı olanların taze bezelye tüketiminde dikkatli olmaları gerekir. Bezelyede bulunan pürin bileşiği vücutta ürik aside dönüşmektedir; ve artan ürik asit konsantrasyonu gut hastalığı semptomlarını şiddetlendirmektedir.
Taze Bezelyenin Besin Değeri
100 gram taze bezelyenin (çiğ) içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 81 kcal |
| Karbonhidrat | 14,45 gr |
| Yağ | 0,40 gr |
| Protein | 5,42 gr |
| Diyet Lifi | 5,10 gr |
| Vitamin | C, K, B1 |
| Mineral | Manganez, fosfor |
100 gram kuru bezelyenin içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 341 kcal |
| Karbonhidrat | 60 gr |
| Yağ | 1 gr |
| Protein | 25 gr |
| Diyet Lifi | 26 gr |
| Vitamin | B9, B1, B5 |
| Mineral | Demir |
Bezelye Nasıl Kullanılır
Bezelyenin kullanımı: Ülkemizde bezelye sofralık taze sebze olarak çeşitli yemek, garnitür ve salataların hazırlanmasında kullanılır. Gıda sanayinde bezelyeden konserve ve dondurulmuş sebze üretiminde faydalanılır. Masrafsız saklama ve kullanım kolaylığı sağlayan kuru bezelye son yıllarda toplu yemek üretiminde ve konservecilikte kullanılmaya başlanmıştır. Taneleri ve bitkisi hayvan yemi olarak değerlendirilen bezelyenin unu çocuk mamalarından, fırıncılık ürünlerine; et ürünlerinden, atıştırmalıklara kadar çok çeşitli gıdaların formülasyonuna girebilmektedir.[5]
Bezelye Nasıl Pişirilir
Bezelye Yemekleri
Bezelye Resimleri
İlgili Maddeler
Halisinden.com'da Bezelye
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Bezelye ürünleri için lütfen tıklayın:
Kaynakça
- ↑ https://www.tridge.com/intelligences/peas?query=pea
- ↑ D. Ertan, Aydın ve İzmir İlleri Bezelye Üretim Alanlarında Görülen Bakteriyel Hastalıkların Saptanması, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, 2012.
- ↑ http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bahcecilik/moduller/bezelye_yetistiriciligi.pdf
- ↑ https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/Lifletlerimiz/s-18.pdf
- ↑ H. Bozoğlu ve ark. https://www.turktob.org.tr/dergi/makaleler/dergi12/27-30.pdf
