Arap Zamkı (E414)

Halisinden Gıda Ansiklopedisi sitesinden
(Arap Sakızı sayfasından yönlendirildi)
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
Arap-zamkı.jpg

Arap zamkı ya da Avrupa Birliğinin verdiği adıyla E414, akasya ağacının farklı türlerinin katılaşmış salgısından elde edilen; gıda sanayinde kıvam arttırıcı, emülgatör ve stabilizatör olarak kullanılan doğal bir katkı maddesidir. Arap zamkı en fazla dünyadaki toplam üretiminin %80’den fazlasını karşılayan Sudan’da kendiliğinden yetişen akasya ağaçlarından elde edilmektedir. Ticari arap zamkı glikoproteinler ve polisakkaritlerden meydana gelmiş bir karışımdır. Kokusuz, sarı- kirli sarı renkte ve granül ya da toz formdaki arap zamkı suda çözünür özelliktedir. Çok eski zamanlardan beri bilinen arap zamkı gıda sanayinde katkı maddesi ya da hammadde olarak kullanılması yanında tekstil, boya, ilaç ve kozmetik sanayinde farklı amaçlarla değerlendirilir. Suda çözünür lif özelliğindeki arap zamkı gıda takviyesi olarak kolesterol seviyesinin düzenlenmesi ve kilo kontrolü için kullanılmaktadır. Arap zamkının gıdalarda kullanım miktarı ile ilgili herhangi bir sınırlama yoktur.

Arap Zamkı Hakkında Bilgiler

Arap Zamkının Diğer İsimleri: Akasya gamı, akasya zamkı, arap sakızı

Arap Zamkının Avrupa Birliği Kodu: E410

Arap Zamkının Kimyasal Formülü: -

Arap Zamkının İngilizcesi: Gum arabic, acacia gum

Canlılarda Arap Zamkı

Arap zamkı farklı türlerdeki akasya ağaçlarının doğal bir salgısıdır. Zamk elde edilen akasya ağacının gövdesi çizilerek kabuğu alındığında, akışkan koyu bir sıvı ağaç tarafından salgılanarak yaralı kısım tamir edilmeye başlanır. Zamanla kuruyarak sertleşen salgı toplanarak arap zamkı elde edilir. Diyet lifi özelliğinde olan arap zamkı insan mide ve bağırsaklarında sindirilemez, kalın bağırsaktaki mikroorganizmaların etkisiyle kısmi olarak parçalanarak emilmektedir.

Arap Zamkının Kullanım Amacı

  • Arap zamkı gıda formülasyonlarında katkı maddesi ya da ingrediyen olarak farklı amaçlarla ilave edilmektedir.
    • Gıda katkı maddesi olarak arap zamkı en yaygın şekerleme endüstrisinde kullanılır. Şeffaf şekerlemelerin üretiminde arap zamkı sakkarozun (sofra şekeri) kristalizasyonunun engellenmesi, ürünün istenilen yapısal ve ağız hissi özelliklerinin iyileştirilmesi için formülasyona katılır. Sakız, nuga ve marşmelovda stabilize edici özelliği için kullanılan arap zamkı; karamel ve yumuşak şekerlemelerde emülgatör olarak ürünün genelinde yağın homojen dağılmasını sağlar.
    • Meyveli ya da gazlı içeceklerde arap zamkı emülgatör olarak işlev görür. Suda çözünürlüğü yüksek ve asit ortamda kararlı bir katkı maddesi olan arap zamkı kola özütünü ya da meyve aromasını kaplayarak çökelmeleri engeller. Toz içecek formülasyonlarında doğal meyve sularındaki opaklık, ağız hissi ve görünüşü sağlamak için arap zamkından faydalanılır. Ayrıca düşük kalorili ya da diyetetik içeceklerin imalatında arap zamkı ürünü diyet lifi bakımından zenginleştirmek için kullanılır.[1]
    • Arap zamkı dondurmalarda stabilizatör, fırıncılık ürünlerinde kıvam verici ve yağ içeren muhtelif gıdalarda emülgatör olarak yaygın kullanılan bir katkı maddesidir.
  • Arap zamkı kozmetik sanayinde çeşitli losyon ve kremlerin bileşimine stabilize etmek, akışkanlığı azaltmak ve sürülme özelliklerini iyileştirmek için ilave edilir. Ayrıca sıvı sabunların üretiminde kullanılan arap zamkı köpüğün kalıcılığını arttırır.
  • Tekstil endüstrisinde selülöz esaslı kumaşların boyanmasında kullanılan boya karışımlarında arap zamkı kıvam verici olarak işlev görür.
  • İlaç endüstrisinde emülsiyon formundaki preparatlarda stabilizatör, tabletler için ise bağlayıcı olarak kullanılır.
  • Boya, mürekkep vb ürünlerin formülasyonuna arap zamkı viskoziteyi kontrol etmek için; suluboyada ise bağlayıcı olarak eklenir

Arap Zamkı Helal midir

Arap zamkının tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.

Arap Zamkının Sağlığa Etkileri

Olumlu Etkiler:

  • Arap zamkı diyet lifi özelliği gösteren doğal bir gıda katkısı ya da ingrediyeni olduğundan özellikle sindirim sağlığına olumlu etkileri bulunmaktadır. Arap zamkının gıdalarda katkı maddesi olarak bulunduğu miktarların istenen sağlık faydalarını sağlamakta etkisi sınırlıdır. Ancak olumlu sağlık etkilerinden faydalanmak isteyenler için arap zamkı gıda takviyesi olarak da piyasada bulunmaktadır.
  • Yapılan klinik çalışmalar arap zamkının kan şeker ve kolesterol seviyelerini düzenleyici etkisi olduğunu ortaya çıkarmıştır.
  • Arap zamkı prebiyotik özellik göstererek kalın bağırsakta sağlığa faydalı çeşitli etkileri olan probiyotik mikroorganizmalarının gelişimini teşvik eder.
  • Özellikle gıda takviyesi olarak kullanıldığında arap zamkı tokluk sağlayarak kalori alımını sınırlar. Bu nedenle arap zamkı literatürde obezite tedavisinde kullanılabilecek potansiyel bir ürün olarak belirtilmektedir.

Olumsuz Etkiler:

  • Arap zamkı gıdalarda bulunduğu miktarlar bakımından tüketilmesi güvenilir bir katkı maddesidir. Ancak bazı insanlarda arap zamkı içeren gıdaların tüketilmesi çeşitli alerji semptomlarını ortaya çıkarabilir. Astım hastalarının ya da çavdar alerjisi olanların arap zamkından kaçınması tavsiye edilir.
  • Sağlık faydalarına yönelik olarak arap zamkının gıda takviyesi olarak kullanılması bazı insanlarda gaz, şişkinlik ve iç bulantısı gibi sindirim problemlerine yol açabilir.
  • Arap zamkı amoksisilin türevi antibiyotiklerin vücutta emilimini azaltıcı etki gösterir. Bu nedenle antibiyotik alımından dört saat önce ve sonra arap zamkı içeren gıdalardan uzak durulması önerilir.[2]

Arap Zamkı Nasıl Üretilir

Arap zamkının üretimi: Ticari olarak arap zamkı akasya ağacının genellikle doğal olarak yetişen çeşitli türlerinden elde edilir. Üretimde öncelikle ağacın gövdesine çizikler atılır ve kabuk kısmı alınır. Ağaç özsuyu salgılayarak yarayı kapatmaya çalışır, salgı (arap zamkı) zaman içinde damlacıklar halinde birikir ve kuruyarak katılaşır. El ile toplanan arap zamkı parçaları ağaç kabuğu, kum vb yabancı maddelerden temizlendikten sonra çuvallanır. Gıda katkı maddesi olarak kullanılacak arap zamkı ya doğrudan öğütülerek toz ya da granül formuna getirilir ya da önce suda çözündürülüp daha sonra sprey kurutma ile safsızlıklarından arındırılıdıktan sonra ambalajlanarak kullanıma hazır hale getirilir.[3]

İlgili Maddeler

Kaynakça

  1. E. Dauqan and A. Abdullah, Utilization of Gum Arabic for Industries and Human Health, American Journal of Applied Sciences 10 (10): 1270-1279, 2013.
  2. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-268/acacia
  3. http://vikaspedia.in/agriculture/post-harvest-technologies/natural-resins-and-gums-of-commercial-importance/gum-arabic