Adaçayı
Adaçayı ballıbabagiller familyasından anavatanı Akdeniz ülkeleri olan Salvia cinsi bitkilerin genel adıdır. Dünya genelinde yayılış gösteren 900’den fazla türü olan Salvia bitkisinin ülkemizde yetişen endemik türleri doğada kendiliğinden yetişir. Bu maddede kültür bitkisi olarak yetiştirilerek baharat ve tıbbi bitki olarak kullanılan ve tıbbi adaçayı olarak bilinen Salvia officinalis ‘den bahsedilecektir. Çok yıllık çalımsı bir bitki olan adaçayının gri-yeşilimsi renkli yapraklarının üzeri tüylerle kaplıdır. Mavi-morumsu renkli çiçekler Adaçayının ekonomik olarak değerli kısmı baharat ve bitki çayı olarak kullanılan ya da esansiyel yağı çıkarılan yapraklarıdır. Adaçayı yapraklarının demlenmesi ile elde edilen bitki çayı soğuk algınlığı ve sindirim rahatsızlıklarına karşı kullanılır. Adaçayı esansiyel yağında bulunan tuyon isimli bileşik antiseptik ve antibiyotik özellikleri ile boğaz enfeksiyonları, diş iltihaplanmaları ve ağız yaraları için yapılan ilaçların bileşimine girmektedir.[1]
İçindekiler
Adaçayı Hakkında Bilgiler
Adaçayı İsminin Anlamı ve Kaynağı: Salvia bitkisinin dilimizde adaçayı olarak isimlendirilmesi hususunda literatürde kesin bir bilgi yoktur. Diğer taraftan Salvia kelimesi Latince sağlık anlamındaki salus kelimesinden türemiştir.
Adaçayının Diğer İsimleri: Dişotu, meryemiye
Adaçayının Latince (bilimsel) İsmi: Tıbbi adaçayı: Salvia officinalis
Adaçayının İngilizcesi: Sage, common sage
Adaçayının Dünyada Yetiştiği Yerler: Bazı Avrupa ülkelerinde doğal olarak yayılış gösteren tıbbi adaçayının Almanya, Macaristan, Fransa ve Amerika'da tarımı yapılmaktadır.
Adaçayının Türkiye'de Yetiştiği Yerler: Ülkemizde doğal olarak kendiliğinden yetişmeyen tıbbi adaçayının son yıllarda Akdeniz Bölgesinde özellikle Antalya ve çevresinde sınırlı miktarda tarımı yapılmaktadır.
Adaçayı Çeşitleri: Tıbbi adaçayının kendiliğinden yetişen ya da kültürü yapılan farklı çeşitleri vardır. Ülkemizde kültür bitkisi olarak yetiştirilmesine yönelik çalışmalar son yıllarda yoğunluk kazanmış ve bunun neticesi olarak Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından geliştirilmiş iki adet adaçayı çeşidi Erade TJ ve Güripek isimleriyle tescil ettirilerek yetiştiricilerin kullanımına sunulmuştur.[2]
Adaçayının Mevsimi: Adaçayının ekonomik olarak önemli kısmı olan yaprakları genellikle yılda iki kez toplanır. Fide olarak genellikle Mart ayında dikilen adaçayında ilk yıl Ağustos ayında ve çok üstten hasat yapılır. Sonraki yıllarda birinci biçim bitki biraz odunlaşınca ikinci biçim ise çoğunlukla Ağustos ayında yapılır.[3]
Adaçayı Helal midir: Adaçayının bitki çayı ya da baharat olarak tüketilmesinde dini açıdan bir sakınca yoktur.
Adaçayı Hakkında Ayet ve Hadisler:
Adaçayının Faydaları
- Adaçayı antioksidan etkili fenolik bileşikler bakımından zengin bir bitkidir. Adaçayında bulunan antioksidanlar vücudun bağışıklık sistemini güçlendirirerek kronik hastalıklara karşı direncini arttırır ve enflamasyonu engeller.
- Antimikrobiyal etkiye sahip adaçayı gargara olarak kullanıldığında diş plaklarına yol açan bakterilerin gelişimini engelleyerek ağız sağlığına destek olur.
- Adaçayı kan kolesterol seviyesini düzenleyici etki gösterir. Yapılan araştırmalar adaçayı ya da adaçayı ürünlerinin kötü kolesterol ve trigliserit seviyelerini düşürdüğünü, iyi kolesterol seviyesini arttırdığını ortaya koymuştur.
- Adaçayı ekstresi beyin sağlığına ve hafızaya faydalı etkilere sahiptir. Alzheimer hastalığının başlangıç evrelerinde adaçayı tüketimi hafızayı ve öğrenmeyi destekler.
- İnsülin hassasiyetini arttırıcı etki gösteren adaçayı kan şeker seviyesini düşürür.
- Halk hekimliğinde adaçayı uzun yıllardır soğuk algınlıklarında ve sindirim rahatsızlıklarında kullanılır.
Adaçayının Zararları ve Adaçayının Yan Etkisi
- Adaçayı baharat ya da bitkisel çay olarak güvenle kullanılabilir. Ancak adaçayının esansiyel yağının uzun dönemli tüketiminin bazı sağlık risklerine yol açabilir. Esansiyel yağda bulunan bileşiklerden tuyon belirli dozajların üzerinde karaciğer ve sinir sistemi üzerine olumsuz etkide bulunur.
- Hamile ve emziren kadınların adaçayı ekstrelerinden kaçınması tavsiye edilir.
- Diyabet ya da kolesterol ilacı kullananların adaçayı ürünlerini kullanırken dikkatli olması gerekir. Ayrıca adaçayının felç ya da depresyona karşı kullanılan bazı ilaçların etken maddeleri ile etkileşime girdiği belirlenmiştir.
Adaçayının Besin Değeri
100 gr kuru adaçayının içindekiler:
| Besin Öğesi | Miktar |
|---|---|
| Enerji | 315 kcal |
| Karbonhidrat | 60,73 gr |
| Yağ | 12,75 gr |
| Protein | 10,63 gr |
| Diyet Lifi | 40,13 gr |
| Vitamin | K, B6, A |
| Mineral | Demir, kalsiyum, manganez, magnezyum |
Adaçayı Nasıl Kullanılır
Adaçayının kullanımı: Adaçayı ülkemizde en fazla bitkisel çay olarak kullanılmaktadır. Adaçayı yapraklarının kaynar suda demlenmesi ile hazırlanan bitkisel çay özellikleri kış aylarında tüketilir. Adaçayı gıda sanayinde poşet bitki çaylarının üretiminde kullanılmaktadır. Taze adaçayı yaprakları salatalara ya da çeşitli et ve balık yemeklerine lezzet ve koku vermek için ilave edilir. Adaçayı yapraklarının distilasyonu ile elde edilen esansiyel yağ genellikle ilaç ve kozmetik sanayinde kullanılır.
Adaçayı Nasıl Pişirilir
Adaçayı Yemekleri
Adaçayı Resimleri
İlgili Maddeler
Halisinden.com'da Adaçayı
Sağlıklı ve katkısız gıdaları sofranıza getiren halisinden.com'da en lezzetli ve sağlıklı Adaçayı ürünleri için lütfen tıklayın:
Kaynakça
- ↑ S. Ekren, Farklı Biçim Yüksekliklerinin Adaçayı(Salvia officinalis L.) Genotiplerinde Agronomik ve Teknolojik Özelliklere Etkisinin Belirlenmesi, Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 44 (1): 55-70, 2007.
- ↑ M. Karakuş, Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Populasyonundan Geliştirilen Klonların Verim ve Uçucu Yağ Özellikleri, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26: 99−104, 2017.
- ↑ https://kutahya.tarimorman.gov.tr/Belgeler/ADAÇAYI%20YETİŞTİRİCİLİĞİ.pdf
